Leer begrijpend lezen door verschillende rollen aan te nemen

Goed begrijpend lezen gaat beter als leerlingen daar de juiste leesstrategieën voor ontwikkelen. Een van de manieren om dat te doen is met zogeheten rolwisselend onderwijs. Leerlingen werken samen in groepjes en wisselen steeds van rol: als expert, journalist of presentator. Zo lezen en interpreteren zij samen een tekst.

Bij rolwisselend onderwijs hebben leerlingen ieder een andere rol in hun groepje. Er is de rol van expert of leider, de interviewer en de presentator. Tussentijds wisselen leerlingen van groepje en van rol. Op die manier ontdekken zij dat begrijpend lezen een constructief en dus actief proces is. Ze krijgen meer tekstbegrip en leren om hun eigen gedachten onder woorden brengen, vindt Bas Meijer, leraar van groep 8 van de Piusschool in Abcoude. Hij denkt dat deze manier van werken ook goed gebruikt kan worden bij zaakvakken en verwerkingslessen.

Rolwisselend lezen in het voortgezet onderwijs

Marnix Reijmerink, leraar Duits op het A. Roland Holst College in Hilversum, vindt dat rolwisselend lezen goed werkt bij het intensief lezen dat hij oefent met de leerlingen als voorbereiding op het centraal eindexamen. Juist het aspect dat leerlingen samenwerken en ook buiten hun groepje leren van elkaar, vindt hij belangrijk. Deze lesvorm vraagt wel veel tijd, vindt. Daarom gebruikt hij een klok om een onderdeel goed af te sluiten en verder te gaan.

Hoe werkt rolwisselend onderwijs?

Bij rolwisselend onderwijs werken leerlingen in kleine groepen. Ze maken daarbij gebruik van groepsdiscussietechnieken. De leraar geeft eerst het voorbeeld, waarna de discussies in de groepjes worden geleid door een leerling. De behandeling van een tekst gebeurt in vier stappen:

1. Samenvatten

Alle leerlingen uit de groep lezen een tekst. De leider vat de tekst samen. De andere leerlingen voegen – onder begeleiding van de leraar – dingen toe.

2. Vragen stellen

De leider stelt vragen over de tekst. De andere leerlingen beantwoorden de vragen en helpen bij het herkennen van belangrijke informatie in de passage.

3. Verhelderen

De leider probeert verwarrende punten in de passage op te helderen. Hij kan ook andere leerlingen aanwijzen dit te doen.

4. Voorspellen

De leider vraagt voorspellingen te geven over wat er in het volgende deel van de tekst zal gebeuren.

Doordat leerlingen door het wisselen van rol zowel uitvoerder als criticus zijn, wordt hun inzicht in de tekst groter. Het is wel belangrijk dat de leraar de verschillende onderdelen van de strategie en de verschillende rollen goed uitlegt en voordoet.

Meer weten?

• In het artikel Goed leren samenvatten met diverse leesstrategieën lees je hoe je leerlingen kunt leren samenvatten.
• Via de werkvorm coöperatief leren worden leerlingen aan het denken gezet, waardoor ze weten wat voor tekst ze lezen en een tekst beter begrijpen. 
• Met geïntegreerd taalonderwijs kun je taalonderdelen slim combineren en leerlingen beter leren lezen.
• Door de inhoud van een tekst centraal te zetten en die samen te doorgronden, wordt begrijpend lezen een stuk leuker. Dit is het idee achter close reading.
• Dit zijn de succesfactoren voor effectief leesonderwijs.