Met spelend leren soepel naar groep 3
De overgang van groep 2 naar 3 is vaak een grote stap. Het ene moment zit je nog in de zandbak en de speelhoek, het volgende moment werk je stil aan je eigen tafel. Niet elke leerling is hieraan toe. Als er in groep 3 meer ruimte is voor de speelbehoefte van de leerling verloopt de overgang soepeler. Leraren Maartje Postma en Leonie Janssen vertellen in deze video hoe ze spelend leren inzetten in hun groep 3.
Om aan de speelbehoefte van leerlingen tegemoet te komen, laten Maartje Postma en Leonie Janssen van PC Daltonschool De Hommel spelen en formeel leren samengaan tijdens de takentijd in hun klas. Leerlingen mogen dan allerlei activiteiten doen, van rekenen tot bouwen, en van lezen in een leesboek tot spelen in de themahoek. Leerlingen ontwikkelen zich op die manier ook in speelhoeken en gaan om met allerlei materialen. De takentijd is vergelijkbaar met de speel-werkles in groep 1-2.
Spelend leren in groep 3, een noodzaak?
Spelen is de manier waarop jonge leerlingen leren. Bij leren denkt men echter vaak alleen aan formeel leren met klassikale instructie, boeken en schoolse werkvormen. Dat is jammer, want spelen is niet alleen leuk, maar het stimuleert ook alle brede ontwikkelingsgebieden, zoals motoriek, taal en het denkvermogen. Daarnaast sluit spelen aan bij de belevingswereld van leerlingen en is het een betekenisvolle en krachtige manier van leren. Het is daarom belangrijk dat spelen een plaats krijgt in het onderwijs. Het aanleren van kennis en vaardigheden blijft het uitgangspunt. En dat kan dus naast schoolse werkvormen ook heel goed door spel aan te bieden.
Balans tussen formeel leren en spelen
Tijdens takentijd maken de leerlingen naast verplichte taken ook keuzetaken. De verplichte taken bestaan altijd uit een reken- en leesopdracht uit de methode. Bij de keuzetaken is er een spelaanbod gekoppeld aan de doelen van groep 3. Denk bij het thema Pluk van de Petteflet aan een boek maken voor de boekenwinkel van meneer Pen, het precies nabouwen van de flat of het spelen van een verhaallijn in de Pluk van de Petteflet-hoek. Deze manier van werken combineert spelen met formeel leren. Beide vormen van leren zijn belangrijk voor een leerling in groep 3.
Gebruik van materialen tijdens takentijd
Tijdens takentijd is er een gevarieerd aanbod van speelmaterialen afgestemd op verschillende niveaus. Denk bijvoorbeeld aan open materialen zoals klei, rietjes en blokken of natuurlijke materialen zoals stenen, bladeren en nootjes. Open materialen zijn goede hulpmiddelen, zowel in groep 1-2 als in groep 3, om doelen spelenderwijs te bereiken. Het gaat om materialen die:
- Geen voorgeschreven mogelijkheden voor gebruik hebben
- Voor meerdere doelen inzetbaar zijn
- In elke context te plaatsen, en dus betekenisvol zijn
- Geen specifieke opdracht hebben
- De mogelijkheid tot eigen interpretatie geven
- Actieve betrokkenheid stimuleren
Bron: Aleid Beets-Kessens
Ook een goed ingerichte speelhoek of themahoek mag niet ontbreken. In de themahoek is er ruimte voor rollenspel, een belangrijke vorm van spel. Rollenspel bevordert de taal-denkontwikkeling en de sociale vaardigheden.
Leren plannen
Tijdens de inloop plannen de leerlingen hun taken in een zelf gekozen volgorde. De leerlingen zien op het planbord welke verplichte taken en keuzetaken er zijn. Doordat leerlingen zelf hun taken plannen, werken zij nooit allemaal tegelijkertijd aan dezelfde taak. Dit kan betekenen dat de ene leerling in zijn rekenboek werkt, de andere leerling aan het schilderen is en weer een andere leerling letters van klei maakt. Doordat de leerlingen meer vrijheid krijgen in het plannen van de taken vergroot dit de autonomie en intrinsieke motivatie. De leraar stemt de begeleiding af op de behoefte van de leerling.
Werkplan spelen
Voor het creëren van een beredeneerd en betekenisvol spelaanbod werken Leonie en Maartje met een Werkplan spelen. Het ontwerp hiervan ontstond vanuit het praktijkonderzoek van Leonie tijdens de masteropleiding Special Educational Needs. Het Werkplan spelen bestaat uit de volgende onderdelen:
- Fases van spelontwikkeling
- Doelen
- Leerlingactiviteiten
- Leerkrachthandelen
Het Werkplan spelen biedt handelingsmogelijkheden waarmee de leraar doelgericht spel kan verbinden aan lezen, rekenen en spelling. Het ondersteunt leraren bij het afstemmen op de individuele spelontwikkeling van de leerlingen.
Tips voor spelend leren in groep 3
Nog enkele praktische tips van Maartje Postma en Leonie Janssen zijn:
- Pak de spontane leermomenten, ze liggen vaak voor je voeten. Het maakt het leren betekenisvol.
- Ken de ontwikkelfasen van je leerlingen, pas dan kun je er goed bij aansluiten. Daarom is het belangrijk om goed te observeren.
- Reflecteer met de leerlingen op het werk, zo krijg het leren diepgang.
- Denk groot, maar begin klein als je met deze manier van werken wilt beginnen.
- Begeleid de leerlingen door mee te spelen. Dit verbetert de interactie en geeft verdieping aan het spel.
Meer weten?
- Bekijk hoe basisschool De Doolgaard werkt met thematisch onderwijs in groep 2-3.
- Leren doe je niet alleen met je hoofd, maar ook door te bewegen en te ervaren. Daarom leren leerlingen van groep 3 van Het Kompas in Meppel elke vrijdag buiten op het schoolplein.
- Spelend leren is belangrijk voor alle leerlingen van groep 1 tot en met groep 8. Het is niet alleen leuk, maar het draagt ook bij aan hun ontwikkeling. Op de Jan Lighartschool laten ze zien welke spelvormen zij gebruiken.
- Spelend ontwikkelen? Zo heeft het effect.
- In het artikel Zien en gezien worden van Maartje Postma in DaltonVisie lees je hoe je samen met leerlingen op spelactiviteiten reflecteert.
