Een nieuwe kijk op vaardigheden voor nu en in de toekomst
De term 21-eeuwse of brede vaardigheden – die leerlingen moesten voorbereiden op het functioneren en bijdragen aan de kennismaatschappij – voldoet niet meer. De nieuwe indeling en beschrijving van de vaardigheden richt zich nu meer op het bevorderen van de samenhang tussen schoolvakken en leergebieden in het curriculum. De laatste inzichten in vogelvlucht.
De term 21e-eeuwse vaardigheden ontstond rond 2010 en kreeg volop aandacht in het onderwijs. Kennisnet en SLO ontwikkelden een model met brede, vakoverstijgende vaardigheden, zoals probleemoplossend vermogen, mediawijsheid en kritisch denken.
Nu heeft SLO in opdracht van het ministerie van OCW besloten over te gaan op een nieuwe indeling van deze vaardigheden. In de nieuwe indeling wordt een verbinding gelegd met kennis en vakinhouden. Het actualiseren van de kerndoelen (voor het primair onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs, en de examenprogramma’s voor de bovenbouw in het vo) vormde de aanleiding voor deze nieuwe indeling.
Indeling vaardigheden
Dit is de nieuwste indeling zoals die is opgenomen in de publicatie Vaardigheden in het landelijk curriculum van SLO (april 2023):
1. Leervoorwaardelijke vaardigheden: sociaal handelen, samenwerken en leren leren
Om iets te leren op school zijn sociale en communicatieve vaardigheden en vaardigheden om te leren en samen te werken essentieel. Sociaal handelen gaat over het gepast omgaan met mensen en sociale situaties en je communicatie hierop afstemmen. Bij het leren leren staan inzicht verkrijgen in je eigen kennis, denken en manieren van leren centraal.
2. Basisvaardigheden
a. Basisvaardigheden van taal en rekenen
b. Basisvaardigheden van digitale geletterdheid en burgerschap
Internationaal wetenschappelijk onderzoek onderschrijft het belang van deze vaardigheden voor de verdere school- en loopbaan van alle leerlingen. In het actualisatietraject zijn, naast aandacht voor taal- en rekenvaardigheden, digitale geletterdheid en burgerschap opgenomen.
3. Vakspecifieke vaardigheden: probleemoplossingsvaardigheden en andere vakvaardigheden
Vakspecifieke vaardigheden zijn vaak sterk verbonden met vakspecifieke kennis. De vaardigheden gaan over het verrichten van handelingen, het maken van opdrachten of het kunnen oplossen van problemen waarbij die vakspecifieke kennis wordt toegepast.
4. Denkvaardigheden: analytisch, kritisch en creatief denken
Deze vaardigheden hebben een belangrijke rol in het onderwijs en worden op verschillende manieren geoefend. Ze zijn onder te verdelen in analytisch denken (denkstrategieën ontwikkelen om een vraag of probleem op te lossen), kritisch denken (komen tot een afgewogen oordeel, mening of beslissing) en creatief denken (ontwikkelen van diverse ideeën, aanpakken, scenario’s en oplossingen).
5. Samengestelde vaardigheden met diversie kenniscomponenten en deelvaardigheden
Per vak of leergebied verschillen deze vaardigheden. Van belang voor het landelijke curriculum zijn: onderzoeken, ontwerpen en loopbaanvaardigheden.
Meer weten?
- SLO heeft de conceptkerndoelen digitale geletterdheid begin 2024 opgeleverd.
- Bekijk vraag en aanbod rond digitale geletterdheid bij het Expertisepunt Digitale Geletterdheid voor het primair, voortgezet en speciaal onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en lerarenopleidingen.
- Lees hoe Anneke Smits, lector Onderwijsinnovatie en ict aan de Hogeschool Windesheim, over digitale geletterdheid denkt.
- Luister naar de Kennisnet podcast Verbeter de online informatievaardigheden van leerlingen met deze tips.
- Lees praktijkvoorbeelden van leraren die al aan de slag gaan met digitale geletterdheid.
