Formatief toetsen met spel zorgt voor groter leereffect

De opleidingen verzorging en verpleegkunde van het Dulon College in Ede sluiten het vak verpleegtechnische handelingen af met het spel ‘escape the classroom’. De mbo-studenten krijgen geen summatieve, maar een formatieve toets, waarbij studenten en de leraar directe feedback op elkaar geven en ontvangen. Zo worden studenten zich bewust van hun kennis en zien ze waar ze kennis missen.

Studenten krijgen direct feedback van klasgenoten en de leraar. Hiermee kunnen ze voor zichzelf leerdoelen opstellen. Bovendien nodigt deze vorm van het afsluiten van een vak uit tot het tonen van andere kwaliteiten die in de zorg belangrijk zijn: samenwerken, vertrouwen in elkaar en gebruik maken van elkaars kwaliteiten.

Carl Ahsman en Caroline Buddingh zijn allebei leraar verpleegkunde op het Dulon College. Zij noemen formatieve toetsing erg laagdrempelig. De studenten zien welke kennis zij bezitten en ervaren dat ze fouten mogen maken. Het geeft een duidelijk beeld van hun eigen leerproces. De studenten vergaren hun kennis vooraf en kunnen deze kennis direct toepassen tijdens de toets. Doordat ze in groepjes werken ervaren ze een bepaalde drive en door het spelelement zijn ze gemotiveerd om de toets te winnen.

De rol van de leraar

Om deze spelvorm als toets in te zetten, is het belangrijk dat het hele team dit idee draagt. Het vraagt creativiteit en veel voorbereidingstijd. Doordat er geen klassikale les is, werkt de leraar meer als coach. De leraar is steeds in gesprek met de student, waardoor studentenen zelf ontdekken waar zij kennis tekort komen en waar ze deze kennis kunnen halen. De leraar krijgt zo een goed beeld van de klas en kan beter differentiëren.

Tips bij spelvorm als toets

• Begin klein met één toets in één klas. Formatieve toetsing is ontzettend leuk, maar kost veel tijd om goed neer te zetten.
• Durf dingen uit te proberen.
• Ga in gesprek met je collega’s, formatief onderwijs moet breed worden gedragen.
• Een toetsvorm hoeft niet duur te zijn, gebruik bestaande spelelementen.
• Maak gebruik van de creativiteit van de studenten.

Escape the classroom

De studenten verpleegkunde van het Dulon College krijgen in de video de formatieve toets in de vorm van een ‘escape the classroom’. Zo krijgen zij een model van een hart waarbij ze onderdelen moeten herkennen en benoemen. Hiervoor moeten zij het hart uit elkaar halen en daar is de nodige kennis voor nodig. Door met elkaar te discussiëren en te verbeteren, komen ze met elkaar tot de oplossing.

Competitie-element heeft positief effect

Door de spelvorm hebben de studenten minder snel in de gaten dat ze iets leren. De druk van de toets is weg, het is actief en een aangename manier van leren. Door het competitie-element raken studenten gemotiveerd en bereiden ze zich goed voor. Hun kennis is immers direct zichtbaar voor klasgenoten. Over het algemeen werkt dit positief, maar het kan ook de prestatiedruk verhogen. Voor studenten met faalangst zal dit een negatief effect kunnen hebben.

Directe feedback

Om deze nieuwe vorm van toetsing te toetsen, hanteert het Dulon College het feedbackmodel van John Hattie en Helen Timperley, met aandacht voor de volgende punten:

• ‘Feed up’: waar ga je naartoe? Wat moet je weten? Wat is je doel?
• ‘Feedback’: waar sta je ten opzichte van het doel? Wat weet je er al van? In hoeverre kun je dit reproduceren en toepassen?
• ‘Feed forward’: hoe kun je jezelf verbeteren? Hoe is het doel haalbaar en hoe kun je hiermee verder?
• De leerling stelt nieuwe doelen op voor het eigen leerproces.

De feed up wordt schriftelijk gegeven en de algemene doelen staan opgenomen in een portfolio, waar de student persoonlijke doelen aan kan toevoegen. De feedback en feed forward wordt direct gegeven, omdat dit het meest effectief is en de student direct kan reageren.

Summatief toetsen blijft belangrijk

Het gebruik van formatieve toetsing betekent niet het einde van de summatieve toetsen. Om te bewijzen dat een student voldoet aan de doelen van de opleiding en de eindkwalificaties, moet er summatief getoetst worden. Met formatieve toetsing kan een student zich hier optimaal op voorbereiden. Door aan de leerdoelen te werken, beheerst de student uiteindelijk de nodige werkprocessen en competenties. Het aantal summatieve toetsmomenten kan wel worden teruggebracht door de formatieve toetsing.

Meer weten?

• Lees meer over Effectief en efficiënt formatief beoordelen bij de Kennisrotonde.
• Het artikel Effectief formatief toetsen door kleine stappen te zetten legt uit hoe je formatief toetsen kunt toepassen in je lespraktijk.