Hoe maak je leerlingen mediawijs?
Het herkennen van nepnieuws, de risico’s van flirten op internet en het online profileren van jezelf. Kinderen lijken vaak heel handig te zijn met online media en digitale apparaten. Maar dat betekent niet automatisch dat ze weten hoe ze er op een bewuste en verantwoorde manier mee om moeten gaan. Hoe maak jij als leraar je leerlingen mediawijs?
Vaak wordt ervan uitgegaan dat kinderen digitaal vaardig zijn, omdat ze met digitale media zijn opgegroeid. Volgens de Monitor Jeugd en Nieuwe Media 2017 van Kennisnet schatten leerlingen zelf hun eigen digitale vaardigheden ook heel rooskleurig in. Uit dezelfde monitor blijkt daarentegen dat hun niveau in de praktijk een stuk lager ligt. Zo hebben veel kinderen moeite met het inschatten van betrouwbaarheid van bronnen op het internet. Een belangrijke vaardigheid om nepnieuws te herkennen. Er ligt voor het onderwijs dan ook een belangrijke taak om bij te dragen aan het verbeteren van mediawijsheid.
10 competenties van mediawijsheid
Volgens Mediawijzer is mediawijsheid ‘de verzameling competenties die je nodig hebt om actief en bewust deel te kunnen nemen aan de informatiesamenleving.’ Mediawijzer heeft een competentiemodel opgesteld met de 10 competenties die leerlingen nodig hebben om zichzelf mediawijs te kunnen noemen. Ze vatten die competenties weer samen onder 4 overkoepelende competentiegroepen:
Begrip
Het is belangrijk dat leerlingen passief inzicht verwerven over de werking van media. Concreet betekent dit dat leerlingen leren over de medialisering van de samenleving, begrijpen hoe media gemaakt worden en inzien hoe media de werkelijkheid kleuren.
Gebruik
Naast passieve kennis is het ook belangrijk dat leerlingen media actief leren gebruiken. Dat betekent dat ze om kunnen gaan met software en digitale toepassingen en zich kunnen oriënteren op websites, sociale media en andere digitale omgevingen.
Communicatie
Media gaat over interactie. Je wisselt informatie uit met elkaar. Leerlingen moeten leren hoe ze informatie vinden en verwerken, zelf content maken en hoe ze kunnen deelnemen aan sociale netwerken.
Strategie
Daarnaast is het belangrijk dat leerlingen leren hoe ze effectief kunnen omgaan met media. Leerlingen moeten leren reflecteren op hun eigen mediagebruik en leren hoe ze doelen kunnen stellen en behalen met media.
Mediawijsheid in de les
Hoe vertaal je deze competenties nou naar concrete activiteiten in het klaslokaal? Gelukkig hoef je hier het wiel niet voor uit te vinden. Online is veel informatie te vinden om je op weg te helpen. Van voorbeeldleerdoelen tot kant-en-klare lessen. We helpen je in 3 stappen op weg:
Stap 1. Eerst zelf mediawijs
Als je leerlingen mediawijs wilt maken, moet je het zelf ook zijn. Volg daarom eerst de gratis online workshops van Kennisnet over beeldgeletterdheid, computational thinking en informatieve vaardigheden. Na het volgen van deze workshops weet je wat deze begrippen inhouden, welke theorieën erachter zitten en hoe je er aandacht aan kunt geven in de les:
- Ga naar de workshop Informatievaardigheden
- Ga naar de workshop Computational thinking
- Ga naar de workshop Mediawijsheid – Beeldgeletterdheid
Stap 2. Leerdoelen stellen
Welke vaardigheden en kennis wil je je leerlingen bijbrengen door aandacht te besteden aan mediawijsheid? Netwerk Mediawijsheid licht toe hoe je de competenties in de praktijk kunt inzetten. Bekijk de toelichting op het competentiemodel op de website van Netwerk Mediawijsheid.
Stap 3. Lesmateriaal
Je kunt altijd je eigen lesmateriaal maken, maar er is al heel veel online beschikbaar voor alle onderwijssectoren.
- Download de kant-en-klare les Instagrap. Instagrap is een les van Kennisnet voor de bovenbouw van het po en onderbouw van het vo over Instagram en hoe je het daar leuk houdt.
- Download de publicatie Kinderen en terreur op sociale media voor het po of de publicatie Dialoog in de klas over terreur op sociale media in het vo van Kennisnet over hoe om te gaan met beelden van oorlog en terreur in de media.
- Op mbomediawijs.nl vind je ook lessen mediawijsheid en tools voor het mbo.
- Met het spel Bad News leren leerlingen hoe makkelijk het is om zelf nepnieuws te maken en hun volgers te misleiden. Zo herkennen ze zelf beter de tactieken en methodes van nepnieuwsmakers.
Meer weten?
Wil je je eerst verder verdiepen in mediawijsheid voor je ermee aan de slag gaat? Lees dan een van onderstaande artikelen.
- Bekijk de 5 reflectievragen van Kennisnet die je als leraar en leerling zou moeten stellen voor je een appje stuurt of een reactie plaatst online.
- Hoe maak je toekomstige leraren digitaal geletterd? Op twee Utrechtse pabo’s deze ze dat met een speurtocht-app bijvoorbeeld.
- Download het Handboek Digitale Geletterdheid van Kennisnet. Hier vind je praktische ideeën voor de les en manieren om met je leerlingen in gesprek te gaan over internet en media.
- Luister naar de podcastserie Onder pedagogen van Kennisnet over pedagogiek en de leerling in de digitale samenleving.
- Frits Meijer, leraar en mediacoach op de Maaskei Onderwijs Buitengewoon, geeft medialessen aan zijn (zeer moeilijk lerende-) leerlingen, zodat ze goed en veilig leren omgaan met sociale media.
- Om mbo-studenten weerbaar te maken tegen desinformatie zijn er lessen ontwikkeld over goed in gesprek gaan over de verkeerde informatie, voor zorg- en welzijnsopleidingen en mediaopleidingen.
