Leesmotivatie: investeren in de wil om te lezen
Nederlandse leerlingen zijn steeds minder gemotiveerd om te lezen. Bijna een op de vier kinderen beheerst aan het einde van de basisschool niet het streefniveau van begrijpend lezen. Om goed te leren lezen is het belangrijk om veel leeskilometers te maken. Daarvoor is leesmotivatie essentieel. Wat kun je als leraar doen om die te bevorderen?
De leesmotivatie van leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs kun je op verschillende manieren stimuleren. Dit kan bovendien tot positieve effecten op leesvaardigheid leiden, zo hebben verschillende onderzoeken laten zien.
Het is niet voldoende om leesmotivatie te bevorderen met alleen het vergroten van het boekenaanbod of het verhogen van de leestijd in de klas. En door het inzetten van externe beloningen via een beloningssysteem kan de leesmotivatie van leerlingen zelfs afnemen! Wat juist wel blijkt te werken, zijn aanpakken die zich richten op het bevorderen van het zelfvertrouwen en/of op redenen om te lezen.
Bevorderen van het zelfvertrouwen om te lezen
Om het zelfvertrouwen van leerlingen te vergroten, kan het allereerst helpen om lesmateriaal te kiezen dat goed aansluit bij het leesniveau van de leerling. Door daarnaast in kleine groepjes te oefenen met het gebruik van leesstrategieën (bijvoorbeeld voorspellen, vragen stellen, samenvatten) en met vloeiend lezen, kun je kinderen laten ervaren dat inspanning loont en dat strategieën belangrijk zijn om de leesvaardigheid te verbeteren. Met andere woorden: succesbeleving en het vergroten van de leesvaardigheid kunnen ertoe leiden dat leerlingen meer gevoel van controle krijgen en daardoor een positievere houding ontwikkelen ten opzichte van lezen.
Activiteiten gericht op redenen om te lezen
Er zijn diverse manieren waarop je in de leesinstructie en met leesactiviteiten aandacht kunt besteden aan redenen om te lezen. Een aantal elementen blijkt met name effectief om de leesmotivatie te bevorderen:
Interesse
Probeer leesteksten zoveel mogelijk aan te laten sluiten bij de interesse van leerlingen. Je kunt bijvoorbeeld met een korte vragenlijst de interesses van leerlingen peilen en vervolgens (samen met de leerlingen) leesteksten zoeken die daarbij aansluiten. Om leerlingen te helpen kiezen, kun je boeken binnen een bepaald thema verzamelen en aanbieden. Ook kun je leerlingen helpen om hun interesse geleidelijk te verbreden door boeken aan te raden die lijken op eerder gelezen boeken of met thema’s waarin een leerling interesse heeft. Een andere manier om leerlingen te helpen, is door stukken uit boeken voor te lezen als voorproefje. Op die manier kun je op een laagdrempelige manier de interesse wekken voor een nieuw boek.
Autonomie
Door leerlingen gevoel van controle en zelfstandigheid te geven, kunnen leerlingen meer gemotiveerd raken. Dit kan bijvoorbeeld door leerlingen zelf teksten of boeken te laten kiezen. Uiteraard is het dan wel belangrijk om te coachen in het kiezen van boeken, zodat deze qua onderwerp en niveau matchen met de leerling. Een andere manier om de leerlingen meer autonomie te geven, is door hen ideeën te laten aandragen voor de inhoud van de lesactiviteiten of door ze zelf een samenwerkingspartner te laten kiezen.
Sociale motivatie
Sociale interactie en een gevoel van verbondenheid zijn belangrijk gebleken om de leesmotivatie te bevorderen. Zo kan het effectief zijn om regelmatig tijd in de klas te besteden aan het samen praten over boeken. Discussiëren over boeken helpt om te controleren of de leerlingen het verhaal goed begrepen hebben en om verdere verdieping op het verhaal te bieden. Bovendien stimuleert het de wil om te lezen. Je kunt leerlingen daarnaast aanmoedigen om samen met klasgenoten, vrienden of ouders te lezen. Ze kunnen om de beurt of samen vragen beantwoorden over het boek of activiteiten uitvoeren die aansluiten bij de gelezen tekst. Ook kan het helpen om ouders te stimuleren hun kinderen thuis aan te moedigen om te lezen.
Meer weten?
- Met een voorleesfilm motiveer je leerlingen en betrek je ouders bij het (leren) lezen.
- De aanpak Vrij Lezen gaat uit van de leesmotivatie van de leerling en gebruikt die voor het vergroten van achtergrondkennis en woordenschat.
- Ontdek hoe je leerlingen motiveert om ook tijdens de vakanties te blijven lezen.
- Stel Kinderboekenambassadeurs aan in de klas, zo motiveren leerlingen elkaar om meer boeken te lezen.
- Binnen het onderzoeksprogramma Tel mee met taal heeft het NRO onderzoek laten uitvoeren naar leesbevordering in het (v)mbo.
- Het Kennisinstituut voor Taalontwikkeling iTTA ontwikkelde een toolbox voor leesbevordering in het vmbo die je gratis kunt downloaden.
- De leesvaardigheid van Nederlandse 15-jarigen is in 2022 drastisch gedaald, blijkt uit het internationale PISA-onderzoek.
