IB’ers goed inzetten helpt bij vormgeven passend onderwijs

De kerntaak van de intern begeleider – de naam zegt het al – is het begeleiden en coachen van haar collega’s in het onderwijsteam. Maar in de praktijk komt slecht 20 procent van de intern begeleiders toe aan het begeleiden van leraren, blijkt uit onderzoek. Hoe kan dat? En wat kunnen de intern begeleider en de school hieraan doen?

Als de leraar ‘ertoe doet’, is het belangrijk om te investeren in de leraar. Het is immers diezelfde leraar die passend onderwijs waar moet maken. Wat kan de intern begeleider (IB’er) doen om daadwerkelijk haar kerntaak ‘coachen en begeleiden’ op te pakken? Maximale investering in leraren betekent maximale investering in passend onderwijzen.  

Krachten bundelen

Een enquête onder IB’ers van Laros en Laros (2019) levert een aantal belangrijke handreikingen op. De cyclus van handelingsgericht werken (HGW) heeft een relatie met coachen en begeleiden. Vanuit observeren verloopt de cyclus naar begrijpen, plannen, uitvoeren en evalueren. Dit geldt voor de leraar die de leerling probeert te doorgronden, maar ook voor de IB’er die de leraar probeert te begrijpen tijdens dit proces. De dynamische driehoek (ouder-kind-leraar) wordt als het ware omgeklapt naar leraar-IB’er-schoolteam. Deze dubbelslag versterkt de leerprocessen en maakt dat de school zich ontwikkelt tot een echte professionele leergemeenschap.

Het is sterk, aldus Laros en Laros, om als IB’er deze aanpak vooraf met het team te bespreken. Een leraar (en een IB’er) leert individueel, maar ook in teamverband. Samenwerken is in essentie: krachten bundelen. Ontdek welke expertises er bij je collega’s aanwezig zijn. Worden deze kwaliteiten wel voldoende benut? Kunnen we een individuele ontwikkeling verbinden aan de collectieve wensen? Als IB’er ondersteun je deze ontwikkeling. Het thema van elk gesprek behelst dan het leren van leerlingen, en op welke wijze het schoolteam samen leert passender vorm te geven.

Kerntaak is coachen van collega’s

Laat de schoolleider zijn werk doen. De meeste IB’ers worden gekoesterd door hun schoolleider. De ontvangen warmte en waardering kan echter verlammend werken, zo blijkt uit de enquête. In de praktijk wordt regelmatig gesproken over de ‘tandem directeur-IB’er’. Het valt dus op dat de IB’er steeds meer de rechter- en de linkerhand wordt van de directeur. Deze trend heeft als uitkomst dat je als IB’er meer in het leidinggevend deel van de schoolstructuur belandt.

Deze keuze voor leidinggeven bepaalt ook de verdeling van je tijd over je takenpakket en je positie binnen het team. Begeleiding en coaching passen echter niet bij leidinggeven. Het is van belang dat je als IB’er een keuze maakt, anders beland je mogelijk in een ethisch dilemma. Want als je ‘op de tandem blijft zitten’, kies je voor mede-aansturing van de organisatie. Stap je van de tandem af, dan komt er meer ruimte voor de kerntaak van het coachen van collega’s.

Proactief samenwerken met andere IB’ers

Gebruik de kracht van het IB-netwerk in het samenwerkingsverband (SWV). Leden van een proactief IB-netwerk inventariseren voortdurend de onderwijscontext, bespreken die met elkaar en onderzoeken de mogelijkheden om tot een betere taakuitvoering te komen. Als het netwerk de kerntaak ‘begeleiden en coachen’ kenmerkt als belangrijk, omdat het daarmee passend onderwijzen directer positief kan beïnvloeden, is dat een krachtig signaal naar het SWV, besturen en schoolleiders. Op deze manier kunnen IB’ers direct invloed uitoefenen op het beleid binnen het SWV.

Meer weten?

• Lees het hele onderzoek van Nikkie en Peter Laros, IB’er tot hier en nu verder?! (2019).
• Lees het interview met IB’er Engelien Houben-Feddema over IB’er en passend onderwijs op de website van de PO-Raad (2020).
• Zie verder de website van de Landelijke Beroepsgroep Begeleiders Onderwijs (LBBO).
• Meer informatie over passend onderwijs vind je bij de rijksoverheid.