‘Laat leerlingen hun eigen toekomst vormgeven’

Philippe Boekstal (55) geeft al meer dan 30 jaar filosofie in het voortgezet onderwijs en besefte tijdens onderwijs op afstand nog meer hoe belangrijk het is om écht contact te maken met je leerlingen. “Ik heb de mazzel dat mijn vak aansluit bij ervaringen die iedereen kent. We beantwoorden met elkaar heel fundamentele vragen over het leven.” 

In deze serie vertellen leraren over een belangrijke les die ze zelf hebben geleerd. Wil je ook een inspirerend verhaal delen over je onderwijscarrière? Mail ons. 

Dat de scholen door corona dichtgingen en er van de ene op de andere dag vanuit huis onderwijs gegeven en gevolgd moest worden, was voor iedereen wennen. Het gaf filosofiedocent Philippe Boekstal nieuwe inzichten in zijn vak, ondanks zijn vele jaren in het onderwijs. Hij geeft al meer dan 30 jaar les op het Montessori Lyceum in Amsterdam en is daarnaast lerarenopleider aan de Universiteit van Amsterdam. “Ik hoorde van leerlingen dat ze het onderwijs nu nog meer als betekenisloos ervaarden. Vóór de lockdown-periodes vonden veel leerlingen ook niet alles op school relevant, maar via een scherm werd dit nog erger.” 

Het sterkte Philippe Boekstal in zijn overtuiging dat onderwijs vooral een ervaring moet zijn en dat leerlingen van daaruit vaardigheden ontwikkelen zoals denken, voelen en handelen. “Nu is onderwijs vooral gericht op het curriculum, de kerndoelen en de eindtermen. Het valt me op dat leerlingen de lesstof na een toets zo weer zijn vergeten.”

Aangeleerde machteloosheid 

Een ander aspect dat door het lesgeven via een scherm duidelijk werd, is de grote machteloosheid die de coronacrisis met zich meebracht. Dat zette Philippe Boekstal aan het denken. “Leerlingen krijgen op school te maken met aangeleerde machteloosheid. Vanaf hun vierde krijgen ze in de klas alles over zich heen. Ze hebben niets te kiezen als het gaat om de vorm of inhoud van het onderwijs. Nog meer dan hiervoor heb ik me daarom voorgenomen mijn leerlingen te betrekken bij het vormgeven van hun eigen toekomst. Er zijn wel initiatieven, zoals Onderwijs2032 en Curriculum.nu, die zich daarmee bezighouden, maar opnieuw zijn het volwassenen die voor jongeren beslissen. Ik was altijd al van mening dat je jongeren meer regie moet geven, dat idee is door de lockdown alleen maar versterkt.”

Boekstal snapt heel goed dat leerlingen dingen moeten leren, feiten moeten kennen, taalvaardig moeten zijn en moeten kunnen rekenen, maar hij vindt dat dit alles nu te veel vastligt in het curriculum en dat de overheid te veel voorschrijft. “Als je meer loslaat, is er ook minder zorg over bijvoorbeeld achterstanden.”  

Relevant door de ervaring 

Het mooie van het vak filosofie is dat je de thema’s van de lessen goed kunt koppelen aan wat leerlingen zelf meemaken en ervaren. “Tijdens de eerste lockdown hadden we het bijvoorbeeld over de deugdethiek van Aristoteles. Deugden zijn eigenschappen die je als individu bezit en kunt ontwikkelen, zoals integriteit of vriendelijkheid. We hebben met elkaar deugden bedacht die tijdens een lockdown relevant zouden zijn. Leerlingen bedachten er een aantal: empathie, geduld en creativiteit. We bespraken wie geduldig was en wie niet. Een leerling vertelde dat hij het helemaal niet trok. Hij vond het online onderwijs vreselijk en was ook steeds zo boos. Toen hebben we met elkaar bedacht hoe hij daarmee kon omgaan. Dit werkte goed, omdat denken en reflecteren wordt gekoppeld aan een ervaring. Dat maakt het relevant. Ik heb de mazzel dat mijn vak aansluit bij ervaringen die iedereen kent. We beantwoorden met elkaar heel fundamentele vragen over het leven.” 

Zeker met zijn mentorleerlingen had Philippe Boekstal goede en lange gesprekken. “Normaal praat ik ook veel met mijn leerlingen, maar tijdens de lockdown nam ik daar nog meer tijd voor. Zeker als ik wist dat het niet zo lekker ging, zat ik soms zomaar twee uur te bellen met een leerling. Dat is het mooie van het onderwijs: dat je als docent mag ervaren dat je betekenisvol kunt zijn.” 

Meer weten?

• Lees bij Kennisrotonde meer over hoe betrokkenheid van leerlingen kan leiden tot motivatie en betere leerresultaten.
• Leraar Annelou Molendijk vertelt hoe zij investeert in de relatie met haar leerlingen en hoe zij ze vertrouwen geeft.