Van groep 8 naar de brugklas: tips voor een soepele overgang

De overstap van groep 8 naar de brugklas is voor elke leerling anders: de een doet het fluitend, terwijl de ander er moeite mee heeft. Als po- en vo-school kun je de drempels voor die laatste groep verlagen door samen te werken en op elkaars scholen les te geven. In Duiven doen ze dat met succes.

Uit het rapport van De Staat van het Onderwijs 2021 blijkt dat brugklassers het in het voorgaande schooljaar zwaar hadden. Leerlingen die in 2020 de overstap van groep 8 naar de brugklas maakten, stroomden niet alleen in op een lager niveau, maar scoorden ook lager op toetsen voor Nederlands en rekenen-wiskunde. Los van die leervertraging leek de sociaal-emotionele drempel dat jaar ook hoger om naar het voortgezet onderwijs te gaan. Des te meer omdat leerlingen hun nieuwe school op afstand moesten uitkiezen. Het Candea College in Duiven signaleerde de hobbel al eerder. Reden voor de school om op zoek te gaan naar duurzame oplossingen om de overgang naar haar brugklas te versoepelen. “We zijn in samenwerking met basisscholen vijftien projecten gestart die de drempel moeten wegnemen,” vertelt Marenka van Toor, contactpersoon basisonderwijs bij het Candea College.

Maatwerklessen volgen

Een van die projecten is het aanbieden van mini-maatwerklessen. Van november tot en met juni kunnen basisscholen zich hiervoor aanmelden. Deze lessen worden gegeven voor leerlingen in groep 6 tot en met 8. Marenka van Toor: “Het aanbod is ontzettend breed: van robotica tot scheikunde en van Duits tot mythologie. Basisschoolleerlingen hebben vaak geen idee wat vakken zoals wiskunde of scheikunde inhouden. Door op de basisschool alvast een les te volgen, zijn ze beter voorbereid als ze naar de middelbare school gaan. We kiezen er bewust voor om deze lessen – ook nadat leerlingen zich al voor een middelbare school hebben ingeschreven – aan te bieden. Juist dan komt de brugklas dichterbij en willen leerlingen weten wat ze kunnen verwachten.” Onlangs deed het Candea College onderzoek naar de effecten van de mini-maatwerklessen. Hieruit blijkt dat zowel leerlingen als leraren vinden dat deze lessen bijdragen aan een soepele overgang.  

Bij elkaar lesgeven

In het nieuwe schooljaar komen docenten van het Candea College ook naar de basisscholen om daar lessen te verzorgen. “Meer dan twintig van onze vakdocenten gaan een jaar lang structureel in allerlei vakken lesgeven op basisscholen in de omgeving,” vertelt Marenka van Toor. “We stemmen met elke basisschool af waaraan behoefte is. De ene school vindt het fijn als onze docenten hun plusleerlingen Engels geven, terwijl andere scholen behoefte hebben aan gym- en technieklessen voor de hele klas. Doordat onze vakdocenten lesgeven op de basisscholen, ervaren leerlingen het verschil tussen lessen op het po en vo en leren ze de docenten alvast kennen.” 

De basisscholen waar de vakdocenten komen, zijn zo enthousiast over dit initiatief dat ze iets terug willen doen. “Basisschoolleerkrachten gaan daarom nu ook maatwerklessen voor brugklasleerlingen bij ons op school organiseren. Zij helpen bijvoorbeeld groepjes leerlingen die extra ondersteuning kunnen gebruiken met bijspijkerlessen taal, rekenen of begrijpend lezen.” Het bij elkaar over de vloer komen, heeft volgens Marenka van Toor veel voordelen. “We kijken nu bijvoorbeeld ook hoe we met het po kunnen werken aan doorlopende leerlijnen en hoe we in het pedagogisch handelen op elkaar kunnen aansluiten.”

Leerlingenraad oprichten

Mark Derksen van de IKC Remigius in Duiven is een van de groep 8-leerkrachten die nauw samenwerkt met het Candea College om de overstap voor zijn leerlingen makkelijker te maken. Hij is enthousiast over de leerlingenraad die het Candea College in het leven heeft geroepen. “Die raad bestaat uit groep 8-leerlingen van verschillende scholen en brugklassers van het Candea College. De leerling die onze klas vertegenwoordigt, verzamelt alle vragen van klasgenoten en neemt die mee naar de vergaderingen. Laatst hebben de raadsleden op basis van die vragen een folder gemaakt met praktische info over de brugklas en die verspreid in de klas. Daarnaast is er een digitaal vragenuurtje georganiseerd waarbij leerlingen vragen die ze nog hadden, konden stellen. Dat deden we hier in de klas met het Candea College op het digibord. Wat goed werkte, was dat leerlingen hun vragen vanuit hun vertrouwde omgeving konden stellen. Dat is minder spannend dan tijdens een open dag waar ook leerlingen van andere scholen bij aanwezig zijn.”  

Speciale wendagen

Voor de leerlingen die echt opzien tegen de overstap organiseert het Candea College verschillende trainingen. “Leerlingen uit mijn klas die steviger in hun schoenen wilden staan, hebben daar de rots-en-watertraining gevolgd, waarin ook aandacht werd besteed aan deze nieuwe stap,” vertelt Mark Derksen. “Ik zie dat het deze leerlingen rust geeft dat ze al een paar keer op hun toekomstige school zijn geweest en daar wat mensen hebben leren kennen. In juni organiseert het Candea College ook een speciale opstaptraining waarvoor ik leerlingen heb aangemeld.” 

Tijdens deze training ontvangen Marenka van Toor en haar collega’s uit het zorgteam kleine groepjes leerlingen waarmee ze onder andere doornemen hoe het rooster eruitziet, waar de afkortingen voor staan, wat je in je schooltas stopt en hoe een kluisje werkt. “Van tevoren geven deze leerlingen aan welke vragen ze hebben en wat ze nog willen leren, zodat we daar specifiek op in kunnen gaan.” 

Dubbele overdracht

Marenka van Toor en Mark Derksen besteden allebei veel aandacht aan de warme overdracht. “Tijdens deze overdracht bespreek ik met de groep 8-leerkracht wie de leerling is, wat sterke punten en aandachtspunten zijn en welke ondersteuning er nodig is,” vertelt Van Toor. Zes weken nadat de brugklassers gestart zijn, organiseert ze nog een warme overdracht. “Dan komen de meesters en juffen van de basisschool bij ons op bezoek en koppel ik ze aan de brugklasmentoren. Met elkaar voeren ze inhoudelijke gesprekken over de leerlingen. Hoe is de start op school gegaan, wat valt op aan een leerling, welke vragen hebben de leerkracht en mentor nog voor elkaar?” 

Mark Derksen kijkt nu al uit naar die bijeenkomst. “Ik ben heel benieuwd hoe het sommige leerlingen zal vergaan. Ik hoop dat ze dankzij dit voortraject allemaal goed zullen landen. Wat mij nuttig lijkt aan deze gesprekken, is dat ik de mentor kan vertellen hoe ik met een leerling omging, maar dat ik andersom ook feedback kan krijgen van de mentor. Het lijkt me waardevol om tips te krijgen voor hoe ik de warme overdracht volgend jaar nog beter kan laten aansluiten.” 

Meer weten?

• Lees hoe sport een positieve bijdrage kan leveren aan de groepsdynamiek in een nieuwe klas. 
• Ontdek in hoeverre de thuissituatie van kinderen kan bijdragen aan het schoolsucces op het voortgezet onderwijs. 
• Onderzoek toont aan dat brede brugklassen de kansengelijkheid bij leerlingen vergroten.
• Zo zorg je ervoor dat de warme overdracht van po naar vo privacyproof is.