Een academisch geschoolde collega? Benut die kans!

Academische geschoolde leerkrachten in het primair onderwijs kunnen op allerlei manieren een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de schoolorganisatie. Die potentiële meerwaarde wordt nu te weinig benut: de reden dat een deel van deze leraren het onderwijs voortijdig verlaat. Kritisch kijken naar de rollen en taken binnen een team kan dat voorkomen.

Steeds meer leerkrachten in het basisonderwijs hebben hun opleiding gevolgd aan een universitaire pabo of hebben na de pabo een master gedaan. Toch wordt de meerwaarde die deze groep het onderwijs kan bieden, nog onvoldoende benut, blijkt uit onderzoek naar de inzet, benutting, waardering en loopbaanmogelijkheden van academisch opgeleide leerkrachten.

Eerder onderzoek laat zien dat het hebben van masterdiploma’s niet direct leidt tot betere leerprestaties van leerlingen. De meerwaarde van academisch opgeleide leraren zit vooral in hun onderzoekende houding en het kunnen koppelen van wetenschappelijke kennis aan praktische inzichten. Zo kunnen ze voor het onderwijs van meerwaarde zijn door naast de uren voor de klas een aanvullende expertrol op zich te nemen en zich bijvoorbeeld in te zetten bij het ontwikkelen en organiseren van het onderwijs of het ondersteunen van collega’s.

Leerkracht en projectleider

Een van die leraren is Maaike Nederstigt, ze volgde een academische opleiding tot leraar basisonderwijs en deed een master onderwijskunde. Inmiddels werkt ze ruim 4 jaar op OBS De Ploeg in Groningen, waar ze lesgeeft in groep 6. Toen ze een jaar op de school werkte, vertrok de taalcoördinator en nam ze die rol over. Maar haar ambitie was groter. Dus toen er vorig jaar een vacature vrijkwam in een primoraat van de Stichting Openbaar Onderwijs Groningen, ruilde ze een dag per week voor de klas in voor een projectleidersfunctie binnen de onderzoeksgroep. “Mijn rol houdt in dat ik wetenschappelijke literatuur over kansengelijkheid door talentontwikkeling vertaal naar praktische handvatten en werkkaarten voor leerkrachten. Zo kost het leerkrachten geen extra tijd en kunnen ze direct aan de slag.”

Vertrek uit het onderwijs

Ruim de helft van de academische leerkrachten blijkt uitsluitend voor de klas te worden ingezet, terwijl bijna 80% van hen ook een andere rol zou willen vervullen. Dat betekent dat 40% van de academisch opgeleide leerkrachten zijn loopbaan niet kan invullen zoals hij graag zouden willen. Dat veel academisch opgeleide leerkrachten hun baan niet naar wens kunnen invullen, heeft tot gevolg dat ongeveer een kwart van deze groep het onderwijs voortijdig verlaat. Voor meer dan 70% van deze vertrekkende groep is het gebrek aan ontwikkel- en loopbaanmogelijkheden een van de belangrijkste oorzaken. Van de groep academisch opgeleide leerkrachten die nog lesgeeft, vindt bijna de helft dat er onvoldoende loopbaanmogelijkheden zijn. 

Nederstigt herkent dat gevoel. Hoewel ze blij is met haar verdiepende rol, ziet ze zichzelf niet nog 10 jaar voor de klas staan. “Ik denk dat ik uiteindelijk meer kan betekenen voor het onderwijs als ik me volledig inzet om onderzoek de praktijk in te brengen. Bovendien merk ik dat er in het onderwijs vaak gekeken wordt naar ervaringsjaren voor de klas, niet naar kennis en vaardigheden.” Ook vindt ze dat er kritischer gekeken mag worden naar de financiële waardering op basis van takenpakket, werkverdeling en opleiding. “Mijn takenpakket is enorm uitgebreid, maar in vergelijking met collega’s die alleen voor de klas staan, zie ik dat niet terug in financiële waardering. Ik wil mezelf ontwikkelen en iets bijdragen, maar uiteindelijk moet dat ook wel iets extra’s opleveren. Ik weet dat er bij het bestuur ook zo over gedacht wordt, maar het geld is er gewoon niet.”

Het begint met beleid

Uit het onderzoek blijkt dat er op slechts 3% van de basisscholen specifiek beleid is voor academisch opgeleide leerkrachten. Ook binnen de Openbaar Onderwijsgroep Groningen – waar Nederstigt werkt – staat dit beleid nog in de kinderschoenen. “Er wordt nu een overzicht gemaakt van wie binnen de stichting academisch geschoold is of een masteropleiding heeft. De volgende stap is hun kennis inzetten in de scholen. Ontwikkelde materialen brengen zo de hele stichting verder. Bovendien is het voor leerkrachten fijn dat hun kennis benut wordt.”

Aanvullende rollen

Naast het ondersteunen van leerlingen en bijdragen aan hun ontwikkeling, kunnen academisch geschoolde leraren zich ontwikkelen en verdiepen in andere domeinen, waarbinnen ze verschillende rollen kunnen aannemen.

1. Het ontwikkelen van het onderwijs

Bijvoorbeeld door het doen van praktijkgericht onderzoek of het ontwerpen van het curriculum of lesmateriaal.

2. Het organiseren van het onderwijs

Bijdragen aan de organisatie en aan het (bovenschools) beleid kan bijvoorbeeld als sectieleider, lid van de GMR of regionaal bestuurslid.

3. Het ondersteunen van collega’s

Bijvoorbeeld als schoolopleider of coach, waarmee je bijdraagt aan het opleiden en professionaliseren van collega’s.

Het onderzoeksrapport Academische Leerkrachten is samengevat in deze animatie:

Meer weten?

• De Toolkit: slimmer verdelen van rollen en taken in onderwijsteams van de PO-Raad helpt bij het kritisch kijken naar de verdeling van taken.
• Lees hoe je als leraar in het basisonderwijs je professionele ruimte pakt.
• Lees en bekijk hoe een persoonlijk ontwikkelplan kan bijdragen aan de professionalisering van leraren.
• Download hier de infographic met de conclusies uit het onderzoek over de positie van academisch opgeleide leerkrachten in het primair onderwijs. 
• De Beroepsvereniging Academici Basisonderwijs behartigt de belangen van academisch geschoolde leraren.