Als een leerling uit het leven stapt

Basisschoolleerkracht Anja van Hirtum maakte mee dat een oud-leerling uit het leven stapte. Om het onderwerp zelfdoding bespreekbaar te maken in het basisonderwijs en zo andere jongeren te helpen, deelt zij haar verhaal over een oud-leerling die al vanaf haar 9e donkere gedachten had.

“Een half jaar geleden heb ik afscheid genomen van Flo, ze is negentien geworden. Ongeveer elf jaar geleden leerde ik haar en haar gezin kennen. Een van haar broertjes zat bij mij in groep 4, toen Flo in groep 6 zat. Al snel werd mij duidelijk dat het voor dit gezin zwaar was om te leven met de zorgen rondom Flo. Ze was psychisch ziek en had donkere gedachten. Het gezin was daar open over. Dat was fijn, maar voor ons als leraren ook lastig. Het verhaal van de ouders kwam namelijk niet overeen met het kind dat wij kenden.”

Voorbeeldleerling

Op school was Flo een voorbeeldleerling, herinnert Van Hirtum zich. “Ze was het soort leerling aan wie je vraagt de klas even in de gaten te houden als je zelf een paar minuten het lokaal uit moet.” Thuis liet ze echter een totaal andere kant van zichzelf zien. “Niet alle leerkrachten wisten hoe ze daarmee om moesten gaan. Nu denk ik: hadden we toen meer voor haar kunnen doen? Ik denk dat het antwoord ‘ja’ is, al neem ik mezelf niets kwalijk.”

Leerlingen echt zien

Na haar middelbare school ging Flo naar de pabo. Ze kwam toen regelmatig langs op haar oude basisschool om ervaring op te doen, vooral in de plusklas. “Daar voelde ze zich op haar plek. Ze ging gesprekken aan met leerlingen en zag heel goed dat niet iedereen in deze groep blij was. Ik sprak daar met haar over en was erdoor getroffen hoe goed zij de leerlingen zag.” Flo gaf Van Hirtum ook advies, bijvoorbeeld over wat ze als leerkracht voor een bepaalde leerling zou kunnen doen of betekenen. “Haar gedachten kwamen altijd voort uit haar eigen ervaringen en gevoelens: oprecht en puur. Het verbaasde me dan ook niet dat de leerlingen uit de plusklas Flo omarmden. Ik heb van Flo geleerd dat je bij een leerling die het zwaar heeft eigenlijk niets anders hoeft te doen dan naast diegene te gaan zitten en er voor hem te zijn.”

Expertise in ieder team

Van Hirtum heeft nog steeds goed contact met de moeder van Flo. “Haar meningen hebben mij gevormd. Ik heb veel geleerd over de vragen die je kunt stellen als het niet goed gaat met een leerling.” Om daar meer over te leren, wil Van Hirtum een gatekeeperstraining gaan volgen. “Dat is een eerste stap, want ik denk dat we met het hele team moeten kijken wat nodig is. Expertise op dit gebied zou niet alleen bij een intern begeleider of vertrouwenspersoon aanwezig moeten zijn, maar bij alle leraren.” 

Van Hirtum geeft toe dat gesprekken over suïcide niet altijd makkelijk zijn. “Je krijgt te maken met een enorme rugzak aan gevoelens. Daar heb je ondersteuning bij nodig. Daarom denk ik dat het belangrijk is dat geen school dit onderwerp uit de weg gaat, dat alle scholen het bespreekbaar maken en er een beleid voor opstellen om zo leraren en leerlingen te helpen.”

Ter nagedachtenis aan Flo. Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met haar ouders, leerkracht en 113 Zelfmoordpreventie en is onderdeel van een drieluik over suïcide onder leerlingen. Lees ook de ervaringen van de moeder van Flo en de adviezen van 113 Zelfmoordpreventie over het bespreekbaar maken van suïcidale gedachten op school. 

Meer weten?

• Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem: chat via 113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113.
• Leraren kunnen ook bellen naar de overleg- en advieslijn via 020-311 38 88 (werkdagen tussen 10:00 en 16:00 uur).
• De online training suïcidepreventie is gratis en geschikt voor het onderwijs. 113 geeft ook trainingen en workshops op scholen. 
• Op de onderwijspagina van 113 vind je meer informatie over hoe je als school kunt omgaan met suïcidepreventie.
• Lees ook ons artikel over handvatten voor het praten met leerlingen die het mentaal lastig hebben.
• Stromae vertelt in zijn nummer L’enfer over zijn donkere gedachten en maakt daarmee het onderwerp zelfdoding bespreekbaar.