Samen op zoek naar een gezonde gamebalans

Tijdens het lesgeven op afstand waren schermen dé oplossing. En hoewel die schermen veel mogelijkheden bieden, vormen ze vaak ook een bron van afleiding. Anouk Tuijnman, onderzoeker bij het Trimbos-instituut, geeft tips voor het stimuleren van gezond digitaal gedrag. “Sta niet alleen afwijzend tegenover games, maar verdiep je er ook in.”

Kian* (14) gaat met een havo/vwo-advies naar de brugklas. Zijn eerste jaar haalt hij goede cijfers en gaat hij over naar 2 vwo. Elke middag als hij klaar is met zijn huiswerk beloont hij zichzelf met een potje gamen. Halverwege het jaar breekt de coronapandemie uit en volgt Kian zijn lessen vanuit huis. Dat vindt hij zwaar en zijn motivatie voor school neemt af. Steeds vaker raffelt hij zijn huiswerk af, zodat hij eerder kan gamen. Als zijn vrienden tijdens de les beginnen te gamen, doet hij mee. Toetsen maakt hij vaker onvoorbereid en zijn cijfers kelderen. Wanneer de scholen weer opengaan, staat Kian er zo slecht voor dat hij voor de keuze staat: blijven zitten of afstromen. Hij kiest voor het laatste en krijgt vanuit school begeleiding. Hij meldt zich elke ochtend en middag bij de orthopedagoog om zijn dag en planning door te nemen. Het gaat beter, maar de verleiding blijft aan hem trekken. 

Langer gamen door corona

In elke klas zitten wel een of meerdere Kians die hun gamegedrag lastig onder controle kunnen houden. Uit onderzoek blijkt dat mensen meer en langer zijn gaan gamen in de periode dat ze thuiswerkten of thuisonderwijs volgden. Volgens Anouk Tuijnman werd die piek veroorzaakt doordat we veel meer tijd hadden om te gamen. “Nu iedereen weer naar z’n werk of school gaat, normaliseert het gamegedrag van de meeste mensen. Het kan wel zijn dat er een groep is die het moeilijk vindt om minder te gamen.” Vooral voor jongeren kan die verleiding lastig te weerstaan zijn, zegt Tuijnman. “Dat komt omdat het impulscontrolegebied in hun hersenen nog in ontwikkeling is. Ook proberen pubers meer uit, waardoor het voor hen soms moeilijker is om het gamen binnen de perken te houden.”  

Tips voor een goede gamebalans

Wat kun je als docent doen om deze leerlingen te begeleiden en te motiveren? Tuijnman geeft tips:

Verdiep je in de gamewereld

“Aandacht voor digitale balans op school is belangrijk. Sta niet afwijzend tegenover gamen, maar probeer te begrijpen waarom leerlingen het doen. Gamen zorgt voor ontspanning en kan een gevoel van verbinding geven. Zeker tijdens de coronapandemie: toen konden leerlingen via games toch contact met elkaar hebben. Toon interesse en vraag aan leerlingen welke games ze spelen en wat daar leuk aan is. Speel de game eventueel zelf ook eens, zodat je erover mee kunt praten, maar laat leerlingen ook zien dat overmatig gamen ten koste kan gaan van andere dingen.”  

Maak het inzichtelijk

“Ga het gesprek aan over wat een gezonde balans eigenlijk is. Het Trimbos-instituut heeft samen met Netwerk Mediawijsheid het Digitale Balans Model ontwikkeld. Dit model laat zien wat nodig is voor een gezonde week, zowel op lichamelijk als op mentaal en sociaal gebied. Activiteiten kunnen je dingen opleveren op lichamelijk, mentaal en sociaal gebied, maar ze kunnen je ook wat kosten. Als je met vrienden gaat sporten ben je lichamelijk en sociaal bezig, als je met je zus gamet ben je sociaal en mentaal bezig. Vraag leerlingen hoe ze hun week indelen. Laat ze al hun activiteiten op papier zetten en vervolgens beoordelen of hun week lichamelijk, sociaal en mentaal in balans is. Aanvullend kun je vragen wat elke activiteit kost en oplevert. Op deze manier maken ze zelf inzichtelijk of ze goed bezig zijn.” 

Doe een zelftest

“Als gamen ten koste gaat van andere dingen, zoals school, je gezondheid of sociale leven, dan is dat een probleem. Op de website GAMENinfo.nl staat een zelftest die leerlingen kunnen afnemen om te ontdekken of ze problematisch gamegedrag vertonen. Je kunt leerlingen de test laten maken en er vervolgens in de klas over napraten.”

Kijk kritisch naar je lessen

“Als je lesgeeft op een school waar je met laptops en tablets werkt, is het goed om kritisch naar je lessen te kijken. Hoe richt je je les zo in dat leerlingen op school niet de hele dag achter hun scherm zitten? Hoe kun je beweging in je les inzetten? Leerlingen hebben daar misschien zelf ook ideeën over. Praat daarover.”

*Kians naam is gefingeerd, zijn echte naam is bekend bij de redactie.

Meer weten?

• In het beleidsadvies gamen en sociale media voor het onderwijs van het Trimbos-instituut lees je hoe je problematisch gamegedrag signaleert en begeleidt. 
• De factsheet digitale balans jongvolwassenen is een samenvatting van een onderzoek dat het Trimbos-instituut en Netwerk Mediawijsheid deden naar de digitale balans van jongeren. 
• In deze aflevering van De Podcast Psycholoog vertelt schrijver Michiel Smit, die als jongere verslaafd raakte aan gamen en daar later een boek over schreef, zijn verhaal. 
• Lees hoe andere leraren in de klas aandacht besteden aan mediawijsheid.