Gastcolumn van een meester: ‘Kleuters zijn zelfstandiger dan je denkt’
Meester Dirk Everse geeft les aan de kleuters van Montessorischool Arcade in Utrecht. Hij vindt dat je als leraar een veilige omgeving moet scheppen waarin kinderen hun zelfstandigheid kunnen ontwikkelen. “Ik blijf regelmatig op mijn handen zitten als ik de neiging heb om in te grijpen.”
Wil je ook een gastcolumn schrijven over jouw ervaringen in het onderwijs? Mail ons.
Daar staat het kereltje dan, apetrots op zijn zojuist gestrikte veter. Terecht, want de meeste kleuters weten dat het kunnen strikken van je veters met aandacht en respect wordt bekeken. In dit geval is de mijlpaal nog groter. Ik herinner me hoe deze leerling een klein jaar geleden stond te huilen als hij zich moest omkleden voor het gymmen: hij kon zijn eigen T-shirt en broek niet uittrekken. En nu staat hij grijnzend voor me, de held.
Zelf laten doen
Hoe zelfstandig wil je kinderen maken? Dat is een gesprek dat ik graag met collega’s en ouders voer. Ik denk dat volwassenen voor een veilige omgeving moeten zorgen waarin kinderen hun zelfstandigheid kunnen ontwikkelen. Kleuters kunnen namelijk best zelfstandig zijn. Er zijn veel dingen waarbij ze soms wel, maar vaak ook geen hulp bij nodig hebben. Zo kunnen ze prima verantwoordelijkheid dragen voor hun tas en hun spullen, zelf de materialen opruimen waarmee ze hebben gewerkt en elkaar helpen als het even niet lukt. En belangrijker nog: kleuters kunnen zichzelf ook bijeenrapen als het even tegenzit, hun mouw langs hun neus halen, de rug rechten en het nog een keer proberen, en daarna nog een keer.
Dat zelfstandig worden gaat overigens niet vanzelf. Ook dit gaat met vallen en opstaan. Zelfstandigheid is dan ook iets wat we actief ‘oefenen’ in de klas. Elk kind heeft een taakje waarvoor het verantwoordelijk is, de oudste kinderen hebben een jonger maatje dat ze helpen als het nodig is. Alle kinderen hebben een plantje dat ze leren verzorgen: zeker het eerste jaar bezwijkt dat vaak aan een overdosis water en liefde en moet het worden vervangen.
Op je handen zitten
In mijn klas creëer ik doelbewust een klimaat waarin zelfstandigheid kan opbloeien. Dat doe ik door regelmatig op mijn handen te blijven zitten als ik de neiging heb om in te grijpen: juist dan lossen kinderen zelf hun zaakjes op.
Zo’n klimaat steunt voor een deel op wat ik wel eens het saaiste rooster van de school noem. Elke dag is dit rooster ogenschijnlijk hetzelfde: werkperiodes die worden afgewisseld met instructiemomenten, vaste momenten voor buitenspelen en op vaste dagen in de week een middagprogramma met beeldende vorming, muziek, drama of dans. Natuurlijk is dat niet écht saai, maar juist heel overzichtelijk en voorspelbaar. En laat dat nou iets zijn waar kleuters veel houvast aan hebben.
Terwijl ik mijmer over het kereltje en zijn veters, en het verschil met twee jaar geleden toen hij in deze groep begon, is hij alweer bezig met iets anders. Hij heeft zelf iets uit de kast gepakt en zit nu aan zijn tafeltje te werken. Klaar voor een volgende stap.
Dirk Everse is sinds drieënhalf jaar fulltime leerkracht in de onderbouw van Montessorischool Arcade in Utrecht. Ook is hij eigenaar van Proefjes met Boefjes, een bedrijf dat workshops geeft in kinderwetenschap.
