‘Durf de controle los te laten en leerlingen zullen je verbazen’

Lizzy Johann (43) maakt de overstap van docent Engels naar docent produceren, installeren en energie (PIE). In haar nieuwe lessen krijgen leerlingen meer vrijheid en dat levert veel op. “Als leerlingen vastlopen moeten ze zelf op zoek gaan naar een oplossing. Bijsturen doe ik vooral door vragen te stellen.”

In deze serie vertellen leraren over een belangrijke les die ze zelf hebben geleerd. Wil je ook een inspirerend verhaal delen over je onderwijscarrière? Mail ons.

Ze gaf al meer dan tien jaar Engels, maar Lizzy Johann merkte dat ze het steeds moeilijker vond om leerlingen te motiveren voor haar vak. Steeds vaker had ze het gevoel dat ze aan een dood paard trok, wat niet bijdroeg aan haar werkplezier. Daarom begon ze om zich heen te kijken. Techniek had altijd al haar interesse, maar in de tijd dat ze haar studiekeuze maakte was het niet gebruikelijk voor een vrouw om een technische opleiding te kiezen. Toen haar leidinggevende op het Mondial College in Nijmegen haar wees op een professionaliseringstraject voor docent PIE (voorheen metaaltechniek en elektrotechniek) besloot ze de overstap te wagen. Inmiddels zit ze in het laatste deel van het traject waarmee ze zich in anderhalf jaar omschoolt en meteen al PIE-lessen geeft op haar school.   

Ruzie met een hamer

“Een praktijkvak geven is totaal iets anders dan lesgeven in een theoretisch vak”, vertelt Johann. “Bij Engels zaten twintig leerlingen met hun neus dezelfde kant op. Nu heb ik twaalf leerlingen die allemaal iets anders aan het doen zijn. In het begin kwam ik ogen en oren tekort. Ook was ik bang dat leerlingen ruzie zouden krijgen, terwijl een van de twee een hamer vast had, of dat iemand zijn hand zou verbranden tijdens het lassen. Dat schiet nu nog steeds wel eens door mijn hoofd, maar hoe langer je het doet, hoe meer overzicht en vertrouwen je krijgt.” Haar leerlingen nemen haar enthousiasme over. “Ze zijn niet alleen gemotiveerd, de meeste leerlingen gaan ook heel zelfstandig aan de slag.”

Vrijheid geven

Johann moet nog een opdracht afronden voordat ze zichzelf officieel PIE-docent mag noemen. Voor die opdracht gaan leerlingen zelfsturend aan de slag met een zelfbedacht werkstuk waarbij ze zelf de regie in handen hebben. Ze bedenken hoe een product wordt vormgegeven, aan welke eisen het moet voldoen en welke vaardigheden ze moeten bezitten om het te maken. “Leerlingen zoveel vrijheid geven leek me heel lastig”, vertelt Johann, “maar toen ik een leerling die klaar was laatst vroeg wat hij als vervolgopdracht wilde doen, kwam hij met een bulk aan ideeën. Het was hem opgevallen dat sommige leerlingen de lasgordijnen niet goed dicht krijgen. Dat kan schadelijk zijn voor de ogen van leerlingen in het lokaal die geen lasbril dragen, omdat ze met iets anders bezig zijn. Hij wilde een oplossing bedenken voor het goed afsluiten van de gordijnen. Drie andere leerlingen hoorden dat en wilden graag meedenken. Ze zijn nu vooronderzoek aan het doen naar mogelijke oplossingen. Het leuke aan deze opdracht is dat leerlingen out of the box kunnen denken en dat de vrijheid die ze krijgen ze enorm motiveert. Ze kunnen hun creativiteit kwijt en laten zien wat ze in hun mars hebben.”

Meer coach dan docent

Hoewel Johann enthousiast is over deze vorm van zelfsturend leren, moest ze in het begin wennen aan wat het van haar als docent vraagt. “Eigenlijk ben je meer een coach dan een docent. Als leerlingen vastlopen moeten ze zelf op zoek gaan naar een oplossing. Bijsturen doe ik vooral door vragen te stellen. Veel leerlingen komen in eerste instantie met een idee dat veel te groot is, ik probeer ze dan in te laten zien dat het compacter kan. Dat doe ik bijvoorbeeld door te vragen welke leerdoelen ze aan het idee kunnen koppelen en wat ze moeten kunnen om het idee uit te voeren.”

Dat leerlingen tijdens het proces hun aangeleerde vaardigheden kunnen toepassen, vindt Johann een groot voordeel. “Ik hoor ze regelmatig zeggen: ‘Wat handig dat ik dit kan.’ Dus hoewel ik in het begin twijfelde of ik leerlingen de regie moest geven, kan ik het elke docent nu aanraden.” Volgens Johann is het daarbij vooral belangrijk dat je vertrouwt op de creativiteit en fantasie van je leerlingen. “Als je de controle loslaat is de kans groot dat je leerlingen je zullen verbazen.”

Lizzy Johann is ambassadeur van de campagne De baan van het leven.

Meer weten?

• Gepersonaliseerd leren motiveert leraren en leerlingen.
• Ontdek meer over zelfgestuurd leren op de themapagina van Kennisrotonde.
• Hoogbegaafdheids- en autismespectrumstoorniscoach Berend Nobbe pleit ervoor om te luisteren naar oplossingen die leerlingen aandragen.