7 geleerde lessen over het geven van onderwijs aan Oekraïense leerlingen

Het Carmel College Salland kreeg van de gemeente het verzoek onderwijs op te zetten voor leerlingen uit Oekraïne. Nu de school een paar maanden op weg is blikt coördinator Silvette Nijkamp terug op wat goed gaat, wat anders kan en wat ze geleerd heeft.  

Les 1 Werk samen en vraag om hulp

Silvette Nijkamp is teamleider van het onderwijs aan Oekraïense leerlingen op het Carmel College Salland in Raalte. De organisatie hiervan begon met een stuurgroep, waarin ook bestuurders en directeuren van stichting Epos, het primair onderwijs en de kinderopvang zitten. “Samen hebben we een intake georganiseerd voor de gezinnen, met een tolk erbij. We wilden bijvoorbeeld een inschatting maken van het niveau van de leerlingen. Voor praktische zaken, zoals het regelen van fietsen voor de leerlingen, weten we inmiddels onze weg te vinden bij de gemeente. Met inhoudelijke vragen gaan we naar de internationale schakelklas (ISK) in Deventer. Zij hebben het ook enorm druk met Oekraïense leerlingen, maar zijn heel benaderbaar en hebben veel ervaring. Verder hebben we gemerkt dat de samenwerking met een tolk – met name bij de opstart – noodzakelijk is: voor de praktische zaken, maar ook tijdens de lessen. De beste combinatie tijdens het lesgeven is die van een leraar, een klassenassistent en een tolk.”

Les 2 Blijf flexibel

“Na de kennismakingsgesprekken verwachtten we 15 leerlingen tussen de 12 en 17 jaar. Maar op de eerste lesochtend waren er plotseling drie extra leerlingen. We hebben ze toegelaten, al bleken ze ouder dan 18. Ze zochten naar een nuttige daginvulling. Inmiddels zijn er een paar aan het werk, één leerling gaat doorstuderen. Het blijft iedere dag onzeker hoeveel leerlingen er zullen zijn. Sommige komen niet iedere dag en een aantal is alweer verhuisd. Hoeveel het er na de zomer zijn? Ik heb geen idee. Omdat we per leerling een vergoeding krijgen en hun aantal onbekend is, weet ik dus ook niet hoeveel fte’s ik kan inplannen.”

Les 3  Pas het curriculum aan

“Normaal bestaat een nieuwkomersprogramma uit drie onderdelen: Nederlandse les, lessen in de eigen taal en sport en cultuur & ontspanning. Al snel merkten we dat deze leerlingen niet alleen maar Nederlands wilden leren, omdat ze hier in principe niet willen blijven. Toch zien ze nu, enkele maanden later,  in dat het nuttig kan zijn om wat Nederlands te spreken. In overleg met ISK Deventer hebben we besloten om naast de lessen Nederlands ook Engels te gaan geven. De lessen in hun eigen taal stonden klaar: bijna allemaal volgen ze ’s middags online lessen van een leraar uit Oekraïne.”

Les 4 Vraag collega’s met een passie voor deze doelgroep

“De collega’s die ik heb gevraagd deze leerlingen les te geven, grepen die uitdaging met beide handen aan. Eén van hen was zelfs al met pensioen. Een ander deel van het lerarenteam zegt: wat dapper dat jullie lesgeven aan leerlingen die je niet kunt verstaan. Maar deze collega’s vinden het vanzelfsprekend dat ze dit doen voor leerlingen die een oorlog hebben meegemaakt. Weet dus goed welke collega’s voor deze taak geschikt zijn. Het valt en staat met mensen die hier vol passie voor gaan. Je moet creatief ingesteld zijn, want het is geen doorsnee klas. Als ik niet de juiste mensen met de juiste mindset hier voor had gevonden, was het niet zo snel opgestart.”

Les 5 Vul het rooster in grove lijnen in 

“De grootste uitdaging was het rondkrijgen van het rooster voor de collega’s. Eerst keek ik op microniveau welke collega ik op welke ochtend voor de klas kon zetten. Maar dat was enorm lastig en ad hoc. De verantwoordelijkheid voor de lessen Engels ligt daarom nu bij de sectie Engels, een andere collega zorgt ervoor dat de lessen Nederlands gegeven worden. Dat liep tijdens de examenperiode goed, omdat veel collega’s extra ruimte hadden in hun rooster. Ik vind het wel spannend hoe dat na de zomer gaat.”

Les 6  Begin gewoon

“We zijn van start gegaan met het idee: alles wat we kunnen doen, doen we. Het enige wat we van deze leerlingen wisten, stond op een vertaald aanmeldformulier. We hebben de leerlingen op gevoel ingedeeld en zijn begonnen met de lessen. In de praktijk merk je snel genoeg welke leerling iets snel oppakt en welke niet. Nu het onderwijs staat, willen we de volgende stap zetten. Zeven leerlingen durven het aan om in duo’s lessen te gaan volgen in de reguliere klassen. Als dat goed gaat, gaan we kijken hoe we het onderwijs verder kunnen uitbreiden.”

Les 7 Focus op ontspanning

“We willen de leerlingen zoveel mogelijk ontspannen naar school laten komen en inspelen op de vragen die er liggen. Lang niet alles kunnen we oplossen. Er was bijvoorbeeld een jongen die alleen in een gastgezin zat en heel ongelukkig was. Hij kwam niet tot leren en dat is begrijpelijk. Het enige wat wij dan kunnen doen is hem met een tolk laten praten, horen wat er aan de hand is en proberen hulp in te schakelen.”

Geef je ook les aan leerlingen uit Oekraïne?

In deze handreiking vind je meer informatie over de invulling van het onderwijs, de inzet van onderwijspersoneel, bekostiging en toezicht. De handreiking is bedoeld voor schoolleiders, besturen en gemeenten.

Meer weten?

• LOWAN heeft het gratis NT2 Startpakket aangepast aan Oekraïense leerlingen. Het is ook inzetbaar voor de onervaren NT2-docent. 
• Een stappenplan van LOWAN helpt je op weg bij het opzetten van een tijdelijke onderwijsvoorziening.
• In het boek Traumasensitief lesgeven vind je 25 tools om les te geven aan nieuwkomers in het Nederlandse onderwijs.