Aan de slag met basisvaardigheden? Leg de lat hoog

Een goede beheersing van basisvaardigheden op het gebied van taal, rekenen, digitale geletterdheid en burgerschap is essentieel voor je kansen op school en in de maatschappij. Hoe kun je als school omgaan met het verbeteren van basisvaardigheden? Schoolbestuur SKOWF werkt met bovenschoolse experts, verzorgt trainingen voor leerkrachten en zet in op thematisch onderwijs met meer samenhang tussen de vakken.

Toen directeur onderwijs Martin Ooijevaar vier jaar geleden aantrad bij schoolbestuur SKOWF besloot hij samen met de scholen de ambities voor de basisvaardigheden bij te stellen. “Ik vind het belangrijk dat alle leerlingen aan het eind van de basisschool goed kunnen lezen en rekenen en dat ze hun taal en spelling op orde hebben. Daarom hebben we de lat snel hoog gelegd. We gaan uit van wat leerlingen maximaal kunnen bereiken, in plaats van wat ze minimaal moeten kunnen. Concreet betekent dit dat zoveel mogelijk leerlingen straks onze basisscholen verlaten met 2F-leesniveau en 1S-rekenniveau.” Om die doelen te bereiken heeft het schoolbestuur bijvoorbeeld bovenschoolse experts in dienst die scholen ondersteunen hun ambities te halen. Dit zijn leerkrachten met een taal-/lees-, of rekenexpertise die op meerdere scholen ingezet worden. Ze begeleiden leerkrachten op de werkvloer en bieden verschillende trainingen aan, zodat de professionaliteit van leerkrachten wordt vergroot en zodat ze doelgericht aan de basisvaardigheden kunnen werken.

Evalueren en actie ondernemen

Om in kaart te brengen hoe het ervoor staat met de basisvaardigheden van de verschillende scholen, werkt het bestuur met een zelfevaluatiecyclus. Twee keer per jaar wordt een onderdeel van het onderwijs door het team onder de loep genomen. Scholen bekijken bijvoorbeeld specifiek hoe het met het rekenonderwijs gaat. Worden de doelen op rekengebied behaald? Hoe zien we dat terug op toetsuitslagen en in de klassen? Wat zijn de oorzaken als iets wel of niet lukt? Welke stappen moeten we zetten om zaken te verbeteren? Martin Ooijevaar: “We zien mooie initiatieven ontstaan doordat leerkrachten hierin samen optrekken, en doordat ze eigenaarschap ervaren en eigen oplossingen kunnen aandragen. Teams constateren bijvoorbeeld dat een methodiek niet werkt, waarom dat zo is en dat het tijd is voor een nieuwe aanpak. Het is goed om daarover het gesprek aan te gaan.”  

Flexibel durven zijn

Sylvia Verhoef-Postma is groep 8-leerkracht op basisschool De Caegh in Obdam dat onder schoolbestuur SKOWF valt. Haar team besloot afgelopen jaar het roer om te gooien. De oude methode maakte plaats voor een methode die thematisch onderwijs aanbiedt. “Nu er meer samenhang is tussen de vakken, kunnen we rijke teksten aanbieden die bij het thema aansluiten. Voorheen vonden leerlingen begrijpend lezen saai, maar doordat het thema zo leeft zijn leerlingen gemotiveerder en bereid om meer energie in lezen te steken. Ik merk ook dat wat ze leren – denk aan nieuwe woorden – beter beklijft.” Als leerlingen toch moeite hebben met lezen of taal dan zijn er onderwijsassistenten en vrijwilligers die bijspringen. “Zo hebben we een gepensioneerde leerkracht die drie dagen per week NT2-leerlingen ondersteunt. Zoals het voorafgaand aan de les doornemen van teksten met leerlingen die dat nodig hebben. Dat neemt mij veel werk uit handen.”  

Hiaten signaleren

Ook geeft Sylvia Verhoef-Postma zich elk jaar op voor de training Op weg naar de eindtoets die Martin Ooijevaar aan het begin van elk schooljaar verzorgt en waarin ze kijkt waar de klas op dat moment staat en waar ze het komende schooljaar naartoe werkt. Dat begint bij een scherpe analyse. “Ik kijk naar de Cito-toetsen die de klas eerdere jaren maakte, zodat ik kan zien waar de hiaten zitten. Naast warme overdrachten werken we bijvoorbeeld met Bareka-toetsen die inzicht geven in het niveau van de leerlingen.” Dankzij de analyse weet Verhoef-Postma aan welke onderwerpen ze extra aandacht moet besteden tijdens het schooljaar.
Wat ze de afgelopen jaren geleerd heeft, is te focussen op wat de leerlingen nodig hebben in plaats van de methode blindelings te volgen. “Als leerlingen bepaalde basisvaardigheden niet goed beheersen, kun je daar niet op verder bouwen en moet je een stapje terug durven zetten. Geen slaaf van de methode zijn, maar kijken naar de behoefte van je leerlingen.” Dat vergt een goede kennis van de leerlijnen. “Stel jezelf de vraag: wat zijn cruciale leerdoelen? Als je die voor ogen hebt, kun je andere doelen wat makkelijker loslaten, waardoor er meer tijd overblijft om de basis op orde te krijgen.”

De nieuwe koers van schoolbestuur SKOWF lijkt aan te slaan. Iedereen binnen de organisatie voelt zich verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs. Leerkrachten zijn positief kritisch op zichzelf en streven continu naar ontwikkeling en verbetering. Het lukt om voor steeds meer leerlingen het gewenste niveau te bereiken.

Meer weten?

• Deze school zet leerteams in en verbetert zo de basisvaardigheden.
• Door te werken vanuit leerdoelen krijg je meer regie over je onderwijs.
• Zo bied je onderbouwleerlingen thematisch leesonderwijs aan.
• Aan de slag met basisvaardigheden? Op de website van Onderwijskennis staat beschreven hoe je dat aanpakt op het gebied van lezen, schrijven en taal en van rekenen.
• SLO ontwikkelde een programma voor het versterken van de basisvaardigheden van leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs.
• Hoe denken leraren over basisvaardigheden? Teacher Tapp vroeg het en verwerkte de antwoorden in een infographic over basisvaardigheden.