‘De ervaringen met learning analytics hebben mij kritischer gemaakt’

Leerlingvolgsystemen en digitale lesmethodes leveren data op. Die data kun je inzetten bij het optimaliseren van het leerproces van je leerlingen. Ook kun je met behulp van data reflecteren op je eigen lesgeven. Tips voor het werken met learning analytics in de lespraktijk. 

In iedere school zijn gegevens over leerlingen aanwezig. Denk aan data uit het leerlingvolgsysteem en aan rapportages van digitale lesmethodes. Learning analytics is het meten, verzamelen en analyseren van die data en het rapporteren erover. Het doel is het leerproces van leerlingen beter begrijpen en optimaliseren.

Vertaalslag mist vaak

Universitair docent Anouschka van Leeuwen legt uit hoe dat in de praktijk werkt. “Stel, je ziet dat het overgrote deel van de klas een bepaalde vraag van een digitale toets fout beantwoord heeft. Als docent moet je dan weten welk concept of welke vaardigheid bij die vraag hoort. Zo krijg je meer inzicht in wat leerlingen wel en niet kunnen. Vervolgens kun je beter differentiëren, of leerlingen met dezelfde uitdagingen aan elkaar koppelen.” 

Maar juist die vertaalslag ontbreekt vaak, leerde Van Leeuwen van haar praktijkonderzoek DOEN. “ Praktische handvatten missen nog vaak. Veel digitale lesmethodes hebben een meekijkfunctie voor docenten, maar die vertaling – hoe zet je de data vervolgens in? – zit er niet bij.”

Achter de vragen kijken

Het Helen Parkhurst in Almere deed mee aan het DOEN-onderzoek. Een ontwerpteam op deze Daltonschool voor voortgezet onderwijs ging juist met die vertaling aan de slag. 

De eerste stap was het koppelen van (formatieve) vragen uit digitale systemen aan het toetssysteem RTTI. Dat bleek niet altijd mogelijk. Docent Engels en taalcoördinator Yadirah Flores, lid van het ontwerpteam: “Bij een RTTI-systeem zijn toetsvragen ingedeeld in reproductievragen, toepassingsvragen in bekende context, toepassingsvragen in onbekende context en inzichtvragen. We hebben geprobeerd om dat systeem op digitale lesmethodes van verschillende vakken te leggen, maar dat was lastig. De methode Engels bijvoorbeeld, heeft veel vragen die verschillende categorieën combineren, waardoor ze niet in te delen zijn en je er weinig uit kunt afleiden.” 

De tweede stap die deze school zette, was het maken van een plan op maat voor extra uitleg of oefenig op klasniveau of op leerlingniveau.

Kritisch kijken naar de methode

Het ontwerpteam op Helen Parkhurst werd begeleid door Van Leeuwen. Ook de onderzoeker zag een grote variatie in de resultaten. “Daarom is het maken van een generiek systeem voor de hele school lastig. Het werkt vaak beter om per vakgroep of methode aan de slag te gaan.”

Yadirah Flores en haar collega’s van de vakgroep Engels besloten, mede door de ervaringen tijdens het onderzoek, voor een andere methode te kiezen: een die de leerlingresultaten op een andere manier weergeeft. “Ik heb nu een andere blik op het lesmateriaal. Een methode kan goed zijn, maar als die niet de juiste online ondersteuning biedt, is dat een gemiste kans. De ervaringen met learning analytics hebben mij kritischer gemaakt. Eerder keek ik natuurlijk ook naar de resultaten, maar niet altijd naar het soort vragen dat een leerling fout had. Nu heb ik daar beter zicht op. Doordat ik de methode inzet als hulpmiddel, maakt dat mijn werk makkelijker.”

5 tips bij het inzetten van learning analytics

Marthe Straatemeier is senior adviseur bij Kennisnet en deelt tips voor het inzetten van learning analytics in de school.

1. Denk bewust na over het inzetten van learning analytics, betrek het team en de schoolleiding en handel vanuit je onderwijskundige visie. Als er binnen de school nog geen expertise is op dit gebied,  overweeg dan externe begeleiding of een training, zodat er interne expertise ontstaat.

2. Zorg voor de juiste professionalisering van het schoolteam. Denk aan vaardigheden die nodig zijn om rapportages te kunnen lezen en te gebruiken, en aan pedagogische en didactische vaardigheden. “Leerlingen zijn meer dan de resultaten op een dashboard.”

3. Ga in een team gefaseerd te werk. Stel eerst doelen. Wat wil je uit learning analytics halen? Welke systemen sluiten hierbij aan? Bedenk met elkaar een realistische werkwijze. “Je kunt niet elke dag alles bekijken!” Zorg voor een vertaling naar de onderwijspraktijk en evalueer de resultaten.

4. Begin klein om te ervaren wat learning analytics kunnen opleveren en bouw vervolgens uit. Zorg ervoor dat er tijd en ruimte is om met elkaar te blijven leren.

5. Besef dat learning analytics een hulpmiddel zijn. Kijk dus breder naar de leerlingen dan alleen op basis van data. Je eigen observaties blijven leidend. “Als een groot deel van de leerlingen een vraag fout heeft, kan dat ook liggen aan een onduidelijke vraagstelling.”

Meer weten?

• Alles wat je moet weten over digitaal toetsen. 
• Hoe vind en kies je digitaal leermateriaal? 
• Ook een ontwerpteam voor learning analytics? Met dit document van project DOEN kun je gelijk aan de slag. Of lees de ervaring van de vijf deelnemende scholen. 
• Hoe kan digitalisering de menselijkheid in het onderwijs versterken? Die vraag wil Kennisnet beantwoorden in de publicatie Zet menselijkheid voorop bij digitalisering in het onderwijs.
• Kennisnet geeft informatie over wat learning analytics eigenlijk betekent. 
• Waar liggen kansen in het onderwijs als het gaat om AI, waarop moet je alert zijn?
• Kritische vragen over de pedagogische invloed van adaptieve leersystemen op de professionele ruimte van de leerkracht, worden beantwoord door Kennisnet.