Verbind alle vakken met Big History

Van de oerknal, via dinosauriërs en de relativiteitstheorie naar de eerste maanlanding. Het vak Big History behandelt in acht stappen de hele geschiedenis en laat leerlingen verbanden zien die ze kunnen meenemen bij vraagstukken over de toekomst. 

Big History betekent zoveel als: 13,8 miljard jaar geschiedenis in één samenhangend verhaal. Het vakgebied ontstond ruim 30 jaar geleden. Inmiddels geven ongeveer 40 Nederlandse middelbare scholen dit vak.

Een van die scholen is het A. Roland Holst College, waar Constance van Hall 11 jaar geleden Big History introduceerde. “Via een TEDtalk kwam ik in aanraking met Big History en het greep me gelijk. Het mooie van dit vak is dat je in acht stappen de hele geschiedenis doorloopt. Het is heel anders opgezet dan het gefragmenteerde onderwijs dat we gewend zijn. In dit vak komt alles samen, het is een soort kapstok waar je ook alle kennis die je opdoet bij andere vakken aan kunt hangen.”

Vanuit een ander perspectief

Verbanden leren zien is een grote meerwaarde van dit vak. Dat zegt Big History-onderzoeker Esther Quaedackers. Als voorbeeld geeft ze de rol die ijzer heeft gespeeld sinds het ontstaan van het heelal. “Nadat de kern van een zware ster omgezet is in ijzer, implodeert en explodeert de ster. Bij deze explosie komt het ijzer deels vrij. Daarom is er relatief veel ijzer aanwezig in het heelal en op aarde. Veel ijzerdeeltjes kwamen terecht in de oceaan, waar het een verbinding aanging met zuurstof en neersloeg in erts. Toen mensen het ijzer uit die ertsen leerden halen, hadden ze ineens een goedkoop materiaal waarmee ze landwerktuigen en wapens konden maken.” 

“Vanuit dat perspectief is het logisch dat het begin van de ijzertijd veel onrust veroorzaakte in de hele wereld. Want legers met ijzeren wapens wonnen het van elitelegers met gevechtsmateriaal van brons. Ook het land bewerken ging veel makkelijker. Op die manier naar de geschiedenis kijken, zet je op andere gedachten. Je ziet dingen die je niet zou zien als je de ijzertijd alleen zou bestuderen vanuit een cultuurhistorisch perspectief.”

Deze manier van denken aanleren is volgens Quaedackers ook van meerwaarde bij het denken over hedendaagse of toekomstige vraagstukken. “Als leerlingen beseffen dat zoveel processen elkaar in het verleden hebben beïnvloed, kijken ze ook minder eendimensionaal naar de toekomst. Zo kun je inzien dat problemen van mensen veel groter zijn dan van mensen alleen. Wat mensen doen heeft ook invloed op biologische en geologische processen en vice versa. Wanneer je die samenhang ziet, kun je anders gaan nadenken over uitdagingen die er nu spelen.”

Hoorcollege met video

Op het A. Roland Holst College krijgen leerlingen in 4 vwo alle acht onderdelen van Big History in één jaar, zodat ze het hele plaatje zien. De laatste drie stappen – over de tijd van de mens – worden in de vierde klas in vogelvlucht behandeld en een jaar later verder uitgediept. “Kenmerkend aan onze lessen is dat we leerlingen niet vertellen hoe het zit. We nodigen leerlingen uit om dat zelf te onderzoeken”, vertelt Van Hall. 

Het lesmateriaal is digitaal en kwam in het begin van de Big History-ontwerpers, onder wie hoogleraar moderne geschiedenis David Christian. Inmiddels maken Van Hall en haar collega’s veel materiaal zelf. De vorm van de lessen is ook anders dan in de gemiddelde les. “Leerlingen krijgen bijvoorbeeld een hoorcollege, waarin ze ook een video zien. Vervolgens gaan ze in een werkcollege van twee uur zelf aan de slag met een opdracht.”

Kleine stapjes

Ruimte maken voor Big History in het curriculum is niet makkelijk. Van Hall: “Begin met kleine stapjes. Probeer het eens in de keuzeles, of tijdens projecturen. Wij geven het vak in 4 en 5 vwo, maar als je ruimte ziet in de brugklas is dat ook een optie en het kan ook op het vmbo of de havo. Bij ons telt het mee voor het schoolexamen, maar je kunt het ook als plusvak geven. Het leuke van Big History starten in 4 vwo is dat je dieper op onderwerpen in kunt gaan én dat de vierdeklassers met iets nieuws beginnen. Bovendien is het een mooie voorbereiding op een universitaire studie, je kunt het vak gebruiken als wetenschapsoriëntatie.”

Buiten je eigen vakgebied

Als je dit vak wil geven, kun je een gratis training volgen. Daarnaast moet je buiten je eigen vakgebied durven stappen, zegt Van Hall. “Je moet het lef hebben om interdisciplinair te denken en niet te veel te focussen op je eigen vak. Wanneer je als bètadocent te diep ingaat op sterrenstof, haken leerlingen af. Ze zouden tijdens de les niet moeten merken welk vak je oorspronkelijk geeft.” 

Zelf is Van Hall, aanvankelijk filosofiedocent, nog altijd blij dat ze de overstap naar Big History gemaakt heeft. “Na 11 jaar verheug ik me nog steeds op iedere Big History-les. Het is inspirerend hoeveel ik van andere vakgebieden leer. Bovendien is het nooit af, de wetenschap staat niet stil. Er is altijd wel iets in het nieuws dat je aan de lessen kunt koppelen.”

Meer weten? 

• Op de docentenpagina van OER project staan Big History-lessen, video’s en activiteiten om te gebruiken in de klas.  
• Constance van Hall schreef de Nederlandstalige lesmethode Big History. 
• Middelbare scholieren kunnen aan de UvA gratis het keuzevak Big History volgen.