Gastcolumn van een avo-docent: ‘Mijn leerling legde even in perfect Engels uit hoe het zat’

Annelou Molendijk, avo-docent in het praktijkonderwijs, bezocht met haar leerlingen een film- en documentairefestival om ze burgerschap bij te brengen. “De kracht van filmfragmenten is dat die je meenemen door allerlei emoties en gedachtegangen. Deze vormen vervolgens de aanleiding tot het voeren van een gesprek met je leerlingen.”

Wil je ook een gastcolumn schrijven over jouw ervaringen in het onderwijs? Mail ons. 

Het vak burgerschap was altijd een beetje vaag. Het is de taak tot het ontwikkelen van onze pubers tot gedegen burgers. Maar wat betekent dat precies? Als docent maatschappijleer vind ik onderwerpen als burgerschap, maatschappijleer, mens en maatschappij, maatschappijkunde en alles wat daarmee te maken heeft, per definitie een van de belangrijkste vakken binnen het onderwijs. Maar wanneer ben je dan die burger waar we allemaal zo blij van worden?

Gelukkig hebben we nu het boekje van SLO met de conceptkerndoelen voor burgerschap. Een beetje vaag blijft het, maar stiekem houd ik daar juist van. Het leven is nu eenmaal niet altijd zwart-wit, het kent allerlei tinten grijs. Dat geldt ook voor onze maatschappij en dus voor het vak burgerschap.

Jonge vluchtelingen

Om toch een poging te doen tot het meegeven van normen en waarden aan onze leerlingen, gingen we in maart met verschillende klassen naar het Movies that Matter Festival. Dit is een jaarlijks terugkerend filmfestival met maatschappelijke thema’s. 

We zagen de documentaire The Mind Game, over de vlucht van de Afghaanse puberjongen SK naar België. SK filmde zijn vlucht voor de Taliban via verschillende routes door Oost-Europa (inclusief pushbacks en martelingen) voor TikTok en werd daarbij gevolgd door twee documentairemakers. De zaal viel op verschillende momenten compleet stil of liet juist een angstkreet horen bij het zien van de beelden van de jonge vluchtelingen. Ze maken namelijk nogal wat mee op hun route. 

Dilemma’s en herkenning

Ook bekeken we de speelfilm Emergency, die aanvankelijk lijkt op een comedy over twee studenten, maar die eigenlijk gaat over diepgeworteld institutioneel racisme en levensbepalende dilemma’s als: wat zou jij doen als een onbekend meisje bewusteloos in je woonkamer ligt? 

Je merkt het al, je begint hier onmiddellijk over na te denken en je ziet het plaatje voor je. Daarin ligt ook direct de kracht van filmeducatie. Bepaalde fragmenten nemen je mee door allerlei emoties en gedachtegangen en vormen de aanleiding tot het voeren van een gesprek. Deze gesprekken werden actief door de moderators georganiseerd. De leerlingen en ik waren echt geraakt door hun vragen. Allemaal herkenden we de pijn van de hoofdpersonen van deze films in onze eigen levens, ook al was het misschien in een andere vorm.

Beste film voor in de klas

Samen met een mentorleerling had ik de eer zitting te nemen in de jury voor de Education Award. We mochten de winnaar uitroepen van de award voor beste film voor in de klas. We kozen voor The Mind Game, over de vluchteling SK. Mijn leerling gaf als argument dat deze documentaire mensen laat zien welk verhaal er zit achter het gezicht van ‘de’ vluchteling. 

Deze leerling is een doodgewone knul uit Rotterdam-West met een 2Pac-trui, die net terug is van zijn stage. (Nu we het over 2Pac hebben: dat lijkt op het eerste gezicht misschien een gewone rapper die wereldwijd hits heeft gescoord. Maar 2Pac was een revolutionair, die als rapper, acteur en dichter woorden en klanken wist om te toveren tot kunst. Nog altijd geeft hij via zijn muziek onze leerlingen lessen over het leven. Ik denk dat 2Pac een geweldige collega voor het vak burgerschap was geweest, maar dat terzijde. Over de waarde van rapteksten schrijf ik graag in een andere column wat meer.)

Deze praktijkleerling uit hartje Rotterdam legde de aanwezigen haarfijn uit hoe het zat. In perfect Engels legde hij het publiek kort, maar krachtig uit hoe enorm dapper SK is. Samen riepen we op tot een maatschappij waarin we meer oog hebben voor het leed en het lot van vluchtelingen. Onderweg naar huis blikten we terug op de avond waarbij we allerlei gewonnen films voorbij hadden zien flitsen, allemaal over maatschappelijke noodtoestanden. “Juf”, zei mijn leerling. “Als iedereen nu gewoon wat liever zou doen tegen elkaar. En als we ons gewoon aan de mensenrechten zouden houden. Dan zouden deze films eigenlijk allemaal niet nodig zijn.”

Twee werelden samen

Dit festival bracht twee werelden samen. Mijn leerlingen, en activistische en idealistische filmmakers en andere kunstzinnigen. En daar zit voor mij de kern van burgerschap. Kennis van de wereld, en ook of misschien wel juist van de rotte kant van de wereld. Samen in gesprek gaan. Werelden bij elkaar brengen en dan tot de conclusie komen: wees gewoon een beetje lief voor elkaar.

Annelou Molendijk is avo-docent in het praktijkonderwijs en onderwijscoördinator op HPC Centrum, Rotterdam. Ook is ze ambassadeur van Leraar24. Je kunt The Mind Game ook in je klas kijken en gebruikmaken van het bijpassende lesmateriaal. Het Movies that Matter Festival is een jaarlijks terugkerend festival met een groot filmaanbod met maatschappelijke thema’s.