praktijk

mbo

Help studenten succesvol doorstromen van mbo naar hbo

De redactie 12 juni 2024

De overstap maken van het mbo naar het hbo? Voor veel mbo-studenten is dat niet vanzelfsprekend en eenvoudig. Goede begeleiding en samenwerking tussen mbo- en hbo-opleidingen kan drempels wegnemen en de kans op succes vergroten.

Tot voor kort kregen mbo 4-studenten van de opleiding onderwijsassistent die wilden overstappen naar de pabo, te maken met een hoge drempel. Ze moesten toelatingstoetsen doen voor de vakken geschiedenis, natuur & techniek en aardrijkskunde. Omdat veel mbo-studenten hierop afhaken, riepen de MBO Raad en de Vereniging Hogescholen het Keuzedeel Voorbereiding Pabo in het leven.

Studenten motiveren

“Veel van onze studenten zien enorm op tegen de toelatingstoetsen. Met het Keuzedeel Voorbereiding Pabo willen we ze motiveren de stap naar het hbo te zetten”, zegt Simone Eulink, docent en coördinator beroepspraktijkvorming aan het Astrum College. 

In samenwerking met drie andere regionale mbo-instellingen en de HAN ontwikkelde ze de inhoud van het keuzedeel voor de regio Arnhem-Nijmegen. Het keuzedeel is vakoverstijgend. Studenten doen onderzoek en in hun portfolio komen de vakken geschiedenis, natuur & techniek en aardrijkskunde vervolgens terug. Simone Eulink: “De eisen van onderzoek en portfolio sluiten aan bij de kerndoelen van SLO en de doorlopende leerlijn van de pabo.”

Ook gaat Eulink met haar studenten op bezoek bij de pabo van de HAN. Daar krijgen ze een rondleiding, die ze een beeld geeft van studeren aan een hogeschool. “De komende jaren gaan we dit uitbreiden, zodat studenten alvast vakken kunnen volgen en vaardigheden leren die belangrijk zijn voor hun vervolgstudie. Denk aan het doen van bronnenonderzoek en het verwerken van dat onderzoek in verslagen.” Elke mbo-student sluit het keuzedeel af met een certificatie-gesprek met een docent van de HAN. “Deze docenten beoordelen of de studenten de juiste studiehouding hebben en of ze over hbo-vaardigheden beschikken.” 

Leren van ervaringsdeskundigen

In de regio Arnhem-Nijmegen zijn meer initiatieven om de doorstroom van mbo naar hbo te bevorderen. Zo tekenden zeven roc’s en drie hogescholen het RxH-convenant waarmee ze zich committeren aan een samenwerking om deze doorstroom te versterken. Dit is van belang om een vervolg te kunnen geven aan initiatieven zoals de gezamenlijke keuzedelen die mbo-studenten voorbereiden op het hbo. 

“Ik zie regelmatig mbo-studenten die aangeven onzeker te zijn of de overstap haalbaar is voor hen. Terwijl ik zeker weet dat ze het kunnen”, zegt Marije Spaargaren, docent Engels op het Graafschap College en regisseur van het HAN Programma van Aansluiting. Samen met collega’s onderzoekt ze hoe de doorstroom verbeterd kan worden en organiseert ze inspiratiebijeenkomsten en voorlichtingsactiviteiten met ervaringsdeskundigen. 

Hbo-student Carina van Veluw is een van hen. Ze volgde de mbo-opleiding onderwijsassistent en studeert nu voor docent wiskunde. “Ik hoop dat ik met mijn ervaringsverhalen docenten kan laten zien hoe ze studenten kunnen motiveren en begeleiden, en dat ik twijfelende mbo-studenten informatie en vertrouwen kan geven.”

5 tips voor een soepele doorstroom

Hoe je studenten helpt bij een succesvolle overstap van het mbo naar het hbo? Marije Spaargaren en Carina van Veluw delen hun tips.

1. Geef studenten (zelf)vertrouwen

Als docent kun je het zelfvertrouwen van de student positief beïnvloeden, zegt Marije Spaargaren. “Er bestaan veel vooroordelen over het mbo. Ik merk dat mijn studenten daar last van hebben. Ze zijn bang dat ze niet goed of slim genoeg zijn voor het hbo, terwijl sommigen voor Engels op het academische C1-niveau zitten. Als docenten kunnen we ze aanmoedigen en wijzen op hun talenten, zodat hun zelfvertrouwen groeit.” 

Dat is extra belangrijk voor studenten die als eerste binnen hun familie gaan studeren. “Zij worden niet altijd gestimuleerd om door te studeren. Uit bezorgdheid zeggen ouders dan: ‘Kun je dat wel?’ Zoiets kan impact hebben op de keuze die de student maakt.”

‘Zonder het meedenken van docenten over mijn individuele route had ik de overstap misschien niet gered’

2. Wees flexibel en bied maatwerk

Carina van Veluw wist al snel dat ze niet naar de pabo wilde, maar meer zag in een studie tot wiskundedocent. Daarmee stapte ze af van de gebaande paden. “Ik heb mijn docenten gesmeekt of ik stage kon lopen op een middelbare school. Gelukkig mocht dat.” 

Een docent wees haar erop dat een havo-certificaat wiskunde B de overstap zou vereenvoudigen. Van Veluw kon dit certificaat via het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) op haar eigen roc halen. “Mijn docenten dachten en bewogen mee met mijn individuele route. Ik mocht een stagedag per week laten vallen, zodat ik de vavo kon volgen. Dat was top, ik weet niet of ik het anders gered had.”  

3. Begeleid studenten bij hun overstap

Het valt Marije Spaargaren op dat de overstap van mbo naar hbo op sommige mbo-opleidingen geen prioriteit heeft. “Studenten worden voorbereid op de arbeidsmarkt, maar niet voldoende op een vervolgstudie. Ervaring leert dat loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) niet altijd de aandacht krijgt, die het vak verdient.” 

Het goed begeleiden van studenten in hun persoonlijke ontwikkeling, studiekeuze en beroepsoriëntatie binnen het LOB-programma vraagt specifieke kennis en coachende vaardigheden van docenten, zegt Spaargaren. Het is van belang dat instellingen investeren in deze professionalisering.

4. Informeer studenten over het hbo

Van Veluw is de eerste in haar gezin die aan het hoger onderwijs studeert. Ze wist niet wat haar daar te wachten stond en had geen idee dat je een herkansing kunt krijgen als je een onvoldoende haalt. Van een bindend studieadvies hoorde ze ook pas toen ze met haar studie was gestart. “Het had me denk ik wel rust gegeven als iemand me van tevoren had geïnformeerd over de basisprincipes van het hbo.”

5. Werk samen met het hbo

Hbo-docenten schatten mbo-studenten regelmatig lager in dan havisten, ziet Marije Spaargaren. “Ze hebben vaak geen goed beeld van de capaciteiten, ervaring en manier van leren van de mbo-student.” 

Het kan helpen als mbo- en hbo-docenten met elkaar bespreken wat ze van elkaar nodig hebben voor een betere aansluiting. Ze kunnen de student dan ook beter voorlichten en een realistischer beeld schetsen van de overstap. “Daarmee vergroot je de kans op studiesucces.”

Meer weten?

• In de overzichtsstudie De eerste honderd dagen in het hoger onderwijs staan nog meer tips en aanbevelingen om studenten die doorstromen te helpen bij een goede start.
• Dit zegt literatuuronderzoek over het bevorderen van de doorstroom van mbo naar hbo.
• In een practoraat gaan mbo-studenten alvast (praktisch) aan de slag met onderzoek.
• 7 tips voor het voeren van effectieve coachingsgesprekken met mbo-studenten.