Vriendelijkheid en duidelijkheid zorgen voor rust in de klas

Leraren die vriendelijkheid met duidelijkheid combineren slagen er beter in om orde te houden in de klas. Dat is belangrijk omdat het zorgt voor een betere sfeer en effectievere lestijd. De aanpak Vriendelijk orde houden is ontwikkeld door leraren van het Pieter Nieuwland College in Amsterdam die zochten naar een goede manier om orde te houden zonder boosheid of frustraties.

De rol van politieagent lijkt onlosmakelijk verbonden met rust in de klas. Maar hoe doe je dat zonder boosheid of frustraties? Leraren van het Pieter Nieuwland College in Amsterdam ontwikkelden de aanpak Vriendelijk orde houden die leraren helpt om vriendelijk én duidelijk te zijn. De aanpak gaat uit van veiligheid en vertrouwen bij leerlingen als basis voor rust en orde in de klas. Wanneer leerlingen zich veilig en competent voelen, zal orde vaak vanzelf ontstaan. Een goede relatie tussen leraar en leerling is positief voor het welbevinden van beiden en met een veilig en aantrekkelijk leerklimaat voelen leerlingen niet de behoefte om de sfeer te verstoren.

Pedagogische rollen combineren

De combinatie van vriendelijkheid en begrenzing is vergelijkbaar met de pedagogische rollen in een gezin. Daar spelen twee energieën een belangrijke rol in de omgang met kinderen. Deze energieën worden vaak benoemd als de moederrol en de vaderrol. De moederrol is zorgzaam, invoelend, verbindend en vriendelijk. De vaderrol is analytisch, structurerend, duidelijk en begrenzend. De kern van ‘Vriendelijk orde houden’ is dat je een klas succesvol kunt leiden door beide rollen op de juiste wijze te combineren. Niet vriendelijk zonder duidelijk, en niet duidelijk zonder vriendelijk. Zowel mannen als vrouwen kunnen uiteraard alle kenmerken van deze rollen invullen.

Als een leraar puur de vriendelijke rol op zich neemt zonder daarbij duidelijke grenzen aan te geven, krijgt de leerling te veel ruimte. Dan kunnen ordeproblemen ontstaan. Een leraar kan ook voor de duidelijke en begrenzende rol kiezen. Als zorgzaamheid hierbij ontbreekt, wordt de relatie tussen leerling en leraar koel. Leerlingen voelen dan geen verbondenheid, waardoor ze minder rekening zullen houden met de behoeften van de leraar en de groep. Ook dan ontstaan ordeproblemen. Drie adviezen van Vriendelijk orde houden zijn:

1. Vervang toegeeflijk door vriendelijk (zorgzaam en verbindend)
2. Vervang streng door duidelijk (structurerend en begrenzend)
3. Combineer vriendelijk en duidelijk (zorgzaam, verbindend, structurerend en begrenzend)

Richtlijnen om actief orde te houden

Vriendelijk orde houden biedt richtlijnen voor het in verbinding blijven met de groep. De eerste denkstap die je als leraar moet zetten, is verandering van tactiek: van passief orde houden naar actief orde houden. Gedrag dat de verbinding in de weg staat zoals boos kijken, waarschuwen, dreigen of schreeuwen is dan niet meer nodig. Enkele richtlijnen zijn:

Hanteer een helder verwachtingsmanagement

• Zorg ervoor dat je leerlingen het gewenste gedrag kennen.
• Geef duidelijk instructie en wees duidelijk in wat je van je leerlingen verwacht.

Wees altijd vriendelijk

• Lichaamstaal bepaalt een belangrijk deel van de boodschap. Gebruik je eigen lichaamstaal en observeer die van de leerlingen.
• Wees vriendelijk en meelevend.
• Zorg voor een veilige en ontspannen sfeer.

Zoek verbinding

• Geef je leerlingen een hand bij binnenkomst.
• Toon interesse in je leerlingen.
• Besteed aandacht aan de kennismaking.
• Werk aan de relatie door meer over de interesses en hobby’s van je leerlingen te weten te komen; zo verbinden leerlingen zich ook met elkaar.

Zorg voor duidelijke communicatie

• Gebruik gebaren bij het lesgeven, ook bij een terechtwijzing.
• Observeer de lichaamstaal van je leerlingen.

Geef efficiënte aanwijzingen voor het gewenste gedrag 

• Waarschuw weinig (maximaal drie keer) en gebruik positief verwoorde aanwijzingen waarbij je de leerlingen herinnert aan gemaakte afspraken.
• Observeer of iedereen de waarschuwingen opmerkt.
• Stuur onacceptabele verstoringen bij met non-verbaal gedrag.
• Zorg dat je leerlingen weten wanneer er (bijna) een grens is bereikt en wat de consequentie is van het overschrijden van deze grens.

Meer weten?

• Dit zijn vier technieken om orde te houden in de klas.
• Hoe je met de juiste aandacht het gedrag van leerlingen kunt beïnvloeden.
• Op de website van Vriendelijk orde houden staat meer gratis informatie en ervaringsvideo’s van onderwijsexperts, filosofen, leraren en leerlingen. 
• In het boek Lessen in orde vind je creatieve en slimme manieren het gedrag van leerlingen positief te beïnvloeden.