Multiculturele achtergronden verrijken geschiedenisles

Op een multiculturele school heb je te maken met zeer verschillende achtergronden van leerlingen. De leraren geschiedenis Kiki Varekamp en Christiaan Veldman van de Wolfert Tweetalig in Rotterdam zetten diversiteit daarom in als verrijking voor hun geschiedenislessen.

Varekamp en Veldman waren benieuwd of er een relatie bestaat tussen de achtergrond van hun leerlingen en hun interesse in de verschillende thema’s van het vak geschiedenis. Op de school waar zij werken, Wolfert Tweetalig in Rotterdam, is de culturele identiteit zeer divers. De leraren merkten in hun geschiedenislessen dat leerlingen die in een andere culturele context opgroeien andere verhalen over de familiegeschiedenis hoorden. Deze leerlingen toonden in hun lessen dan ook juist extra belangstelling voor thema’s zoals het Ottomaanse Rijk, de slavernij en het koloniale verleden. Varekamp en Veldman wilden weten of het wetenschappelijk onderzocht is of de culturele identiteit van leerlingen van invloed is op de belangstelling voor historische onderwerpen en gingen op onderzoek uit.

Circles of Proximity Task

Tijdens hun onderzoek stuitten ze op het onderzoek van Barton uit 2009: ‘The Denial of Desire: How to Make History Education Meaningless’. Barton toont aan dat erkenning van de persoonlijke identiteit van leerlingen nodig is om te komen tot hoogwaardig geschiedenisonderwijs. Met andere woorden: er is verband tussen de zelfbenoemde identiteit van leerlingen en hun voorkeuren in historische gebeurtenissen. Daarom ontwikkelden Varekamp en Veldman de Circles of Proximity Task. Deze gebruikten ze tijdens de eerste twee geschiedenislessen van het schooljaar. Het geeft leerlingen de gelegenheid om eigen historische verhalen en voorkeuren kenbaar te maken en op basis daarvan kan de leraar het curriculum voor dat jaar – waar nodig –  aanpassen.

Twintig historische gebeurtenissen

In de praktijk ziet de Circle of Proximity Task er als volgt uit:

• De leerlingen krijgen een A3-vel met concentrische cirkels. De ruimtes tussen de cirkels zijn genummerd van een (de binnenste kring) tot vier (de buitenste cirkel).
• In het midden van de binnenste cirkel is een grijze plek. De leerlingen schrijven daar hun naam. Dit helpt ze om te voelen dat hun belangstelling en culturele identiteit centraal staan.
• De leerlingen zetten vervolgens twintig historische gebeurtenissen in de cirkels – met vijf onderwerpen in elke cirkel. Er wordt duidelijk gecommuniceerd dat deze taak gaat over hun stem en keuze.
• Hoe meer de leerling zich identificeert met de gebeurtenis, hoe dichter de leerling het historische onderwerp bij de naam van de leerling moet plaatsen. Bijvoorbeeld: de leerling die elke dag een bril draagt ​​plaatst de uitvinding van een bril in de binnenste cirkel.
• Om de leerlingen houvast te geven, krijgen de leerlingen twee internetlinks naar tijdlijnen, waaronder de historische canon die officieel wordt gebruikt in het Nederlandse geschiedenisonderwijs, en een die leidt naar een tijdlijn van de wereldgeschiedenis. Leerlingen worden ook aangemoedigd om andere websites te gebruiken om historisch gebeurtenissen te vinden die zij relevant vinden.

Deze tool stelt je als leraar in staat gegevens te verzamelen over de relatie tussen de zelfbenoemde identiteit van de leerling en zijn of haar gevoel van nabijheid ten opzichte van bepaalde historische gebeurtenissen. Op basis van de belangstelling van de leerling maak je vervolgens aanpassingen in het standaard lesprogramma.

Om achter de argumenten van de leerlingen te komen, kun je vragen stellen zoals ‘Leg uit waarom je deze vijf vragen in de binnenste cirkel hebt geplaatst’, ‘Zijn deze onderwerpen al eerder aan de orde gekomen in de geschiedenisles?’,  ‘Hoe zou je willen dat deze onderwerpen aan bod komen?’ en ‘Heeft deze taak je geholpen om jezelf beter te leren kennen?’.

Aanpassingen van de geschiedenisles

Op basis van de Circles of Proximity Taks hebben Varekamp en Veldman de geschiedenislessen aangepast:

• In havo 2 is aandacht geschonken aan Chinese ontdekkingsreizigers en diplomatieke contacten tussen de Republiek en de islamitische wereld. Dit staat niet in het curriculum.
• In havo 2 is het curriculum aangepast door voorrang te geven aan drie lessen over slavernij boven bijvoorbeeld andere thema’s uit de Gouden Eeuw.
• In havo 2 is het Keti Koti Festival uitgebreid besproken in de les. Dit staat niet in het curriculum.
• In vwo 3 zijn twee lessen gegeven over het Ottomaanse Rijk en Atatürk. In het curriculum is dit optioneel.

De leerlingen reageerden enthousiast op deze thema’s. Ze maakten een koppeling tussen de les en hun dagelijks leven. Zo organiseerden de leerlingen zelf een debat over racisme.

Betekenisvolle geschiedenisles

Behalve dat de leerlingen enthousiast zijn, vinden Varekamp en Veldman dat ze door deze methode betere vakdocenten zijn geworden. Hun ogen zijn geopend voor de diverse achtergronden van de leerlingen en hoe dit de voorkeuren van de leerlingen beïnvloedt. De geschiedenislessen die ze geven zijn relevanter en het werkplezier is verhoogd.

Meer weten?

• Kiki Varekamp en Christiaan Veldman wonnen met hun onderzoek de NRO-verbindingsprijs 2017. Lees het juryrapport.
• Bekijk de website Oral history in de klas van de HAN met lesvoorbeelden over Geschiedenis van en voor iedereen.
• Het magazine Slavernij en Nu? van het Rijksmuseum is geschikt voor leerlingen van groep 8 en de brugklas.
• In dit lespakket van F-side staan belangrijke vrouwen uit de geschiedenis centraal (met korte biografieën, facts, quotes en een verwerkingsopdracht), toegespitst op de tien tijdvakken uit het geschiedenisonderwijs.