Iedereen hoort erbij met flexibel onderwijs op afstand

Flexibel onderwijs op afstand biedt kansen. Bijvoorbeeld voor leerlingen die door ziekte of een moeilijke thuissituatie niet naar school kunnen. Wat levert flexibel onderwijs op afstand op en hoe zet je het in?

Met alle nieuwe digitale mogelijkheden wordt het steeds eenvoudiger om onderwijs op afstand (ook wel: e-learning of online leren) aan te bieden. Er zijn verschillende redenen om te kiezen voor deze vorm van onderwijs: 

1. Je hebt leerlingen die (tijdelijk) fysiek niet naar school kunnen komen. Het aanbieden van online onderwijs zorgt voor digitale inclusiviteit en voorkomt verzuim: met behulp van digitale tools kun je alle leerlingen bij de les en de groep betrekken. 
2. Je werkt in een regio met teruglopende leerlingaantallen. Je kunt je bereik vergroten door via blended learning vakken op afstand aan te bieden en meer te differentiëren. 
3. Je wilt onderwijs op maat bieden. Online leren kan dat eenvoudiger maken. 
4. Je hebt te maken met het lerarentekort. Flexibel onderwijs op afstand kan een manier zijn om dat tekort te ondervangen. Bijvoorbeeld door bepaalde groepen een dag per week digitaal les te geven, of zelfs online te laten deelnemen aan lessen op een andere school. 

Online betrokken blijven

Iedere leerling wil erbij horen en het gevoel hebben onderdeel uit te maken van de groep. Dat geldt ook voor leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften zoals een beperking, ziekte of mentale problemen. Dat is het idee van digitale inclusie. Hebben deze leerlingen de optie om tijdelijk online betrokken te blijven bij de klas? Geef ze deze kans dan.  

Of flexibel onderwijs op afstand slaagt, hangt af van de inzet van de school en de leraar. Net als in de klas is het belangrijk dat je als leraar oog hebt voor wat er online speelt. Houd bijvoorbeeld in de gaten dat er geen leerlingen digitaal worden buitengesloten. Dat zou kunnen gebeuren als gevolg van pestgedrag online, maar ook wanneer het gebruikte digitale lesmateriaal niet inclusief genoeg is. 

De mogelijkheden voor flexibel onderwijs en leermiddelen ontwikkelen zich snel. Dit vraagt van leraren een blijvend aanpassingsvermogen, maar biedt ook veel kansen om leerlingen bij het onderwijs te blijven betrekken. 

Aanbevelingen uit de praktijk

In 2023 verscheen het rapport Meedoen op afstand in een hybride klas, interactie met leerlingen met een chronische aandoening. Doel van het onderzoek is het optimaliseren van het onderwijs aan leerlingen met een chronische aandoening die langere tijd geen of gedeeltelijk onderwijs kunnen volgen. Hybride virtueel onderwijs kan een uitkomst bieden voor deze leerlingen. Aan de hand van meerdere case studies worden aanbevelingen gedaan voor interactie, sociale betrokkenheid en motivatie voor school van de langdurig zieke leerlingen en de rol van leraren hierbij. Daarnaast is onderzocht waar de technische systemen die deze leerlingen bij het onderwijs betrekken aan moeten voldoen. 

Niet fysiek in dezelfde ruimte 

Er zijn meerdere manieren om digitaal onderwijs op afstand te verzorgen. Maak bijvoorbeeld gebruik van videoconferencing, virtual classrooms of een webchair. Het enige verschil tussen een gewone les en een virtual classroom, is dat de leerlingen niet fysiek in dezelfde ruimte zijn.

Naast veelgebruikte platforms zoals Zoom en Teams, zijn er meer digitale tools die zich speciaal richten op flexibel onderwijs op afstand, zoals KlasseContact en AV1. Deze tools worden vaak ingezet voor leerlingen die langdurig niet fysiek aanwezig kunnen zijn in de klas. 

Tips voor onderwijs op afstand en digitale inclusie: 

• Wil jouw schoolbestuur nadenken over de aankoop van (digitale) leermiddelen? Neem de 5 voorwaarden voor digitale inclusie van Kennisnet als uitgangspunt. 
• Ga je aan de slag met een van de digitale tools? Ga er dan vanuit dat de voorbereiding extra inzet vergt en bereid de les goed voor. 
• Zet je een digitaal hulpmiddel in tijdens de les? Evalueer dan regelmatig de inzet hiervan. Voldoet het aan je verwachtingen?
• Net zoals bij reguliere lessen geldt ook bij online leren: iedere leerling is anders! Probeer hier flexibel en creatief mee om te gaan. 
• Zit een leerling ziek thuis? Kijk welke leerling zijn buddy kan zijn: deze heeft regelmatig contact met de leerling die thuiszit en checkt bijvoorbeeld of alles duidelijk is. Je kunt deze buddyrol eventueel laten rouleren binnen de klas. 

Meer weten?

• Kennisnet bundelt informatie over digitale leermiddelen en toetsen. 
• Praktische tips voor het po en vo vind je bij lesopafstand.nl. Meer over blended learning en afstandsonderwijs vind je op mbo.lesopafstand.nl.  
• Lees het artikel Flipping the classroom: zo flip je een les over hoe je een les goed kunt opbouwen, zowel online als in het klaslokaal. 
• Netwerk ZieZon is een landelijk netwerk van experts op het gebied van onderwijsondersteuning voor zieke leerlingen. 
• Stichting Rijdende School is er voor de kinderen van kermisexploitanten en circusmedewerkers.