Wat betekent lesgeven op een cluster 2-school?
Cluster 2-scholen bieden onderwijs en ondersteuning aan leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis en aan leerlingen die doof of slechthorend zijn. Omdat communiceren een uitdaging is voor deze doelgroep, staat taalonderwijs centraal in het cluster 2-onderwijs.
Om cluster 2-leerlingen communicatief vaardiger te maken, ontwikkelde Taalbrug Junior een eigen taalmethodiek die uitgaat van de taal van het kind. Taalspecialist Anne Mijke Verhagen: “We werken op onze scholen met taalcyclussen, waarbij onze leraren en ondersteuners veel gesprekken met de leerlingen voeren. Hierbij herhalen ze de taal van de leerlingen in een verrijkte vorm.”
Aan de hand van die gesprekken maken ze tweewekelijkse bord- en leeslessen die de woordenschat van de leerlingen uitbreiden. “Als taalspecialisten geven wij leraren, logopedisten, orthopedagogen en onderwijsassistenten een intensieve training in hoe je een taalcyclus inzet,” zegt Verhagen. “De trainingen zijn heel praktisch: als collega’s de volgende dag voor de klas staan, kunnen ze het geleerde meteen toepassen.”
Taaluitdagingen overwinnen
Marion Swinkels geeft les aan groep 1 bij Taalbrug Junior in Eindhoven. “Mijn leerlingen hebben diverse taaluitdagingen. Ze hebben bijvoorbeeld moeite met articuleren, een te kleine woordenschat, woordvindingsproblemen of taalbegripsproblemen. Ik vind het leuk om bij een leerling te ontdekken waar de taaluitdaging ligt en die kennis te gebruiken om hem verder te helpen. Cluster 2-leerlingen kunnen nog weleens gefrustreerd zijn omdat ze niet begrepen worden. Het is zo mooi om hun reactie te zien wanneer ze vooruitgang boeken en ineens wel duidelijk kunnen maken wat ze bedoelen.”
Doorstroom naar het regulier onderwijs
Leerlingen die zich communicatief kunnen redden en die voldoende geprofiteerd hebben van het intensieve taaltraject in het cluster 2-onderwijs, kunnen doorstromen naar het regulier onderwijs. Daardoor zijn er bij Taalbrug Junior veel minder bovenbouw- dan onderbouwgroepen. “Dat we de leerlingen hier op school onderdompelen in een taalbad, werpt z’n vruchten af,” zegt taalspecialist Karlijn Meijer.
Leerlingen die uitstromen naar het regulier onderwijs komen in aanmerking voor een ondersteuningsarrangement. Ambulant dienstverleners uit het cluster 2-onderwijs werken dan met deze leerlingen aan hun communicatieve vaardigheden.
Verbeterde hoortoestellen en hulpmiddelen
Het soort leerlingen dat cluster 2-onderwijs volgt, is de laatste jaren veranderd. Dankzij de gehoorscreening na de geboorte, technische ontwikkelingen in hoortoestellen en hulpmiddelen, kunnen veel dove en slechthorende leerlingen nu het regulier onderwijs volgen. Maar niet voor alle leerlingen is uitstroom naar het regulier onderwijs een optie. Voor een klein deel van de dove en slechthorende leerlingen blijft cluster 2-onderwijs noodzakelijk. Het merendeel van de huidige cluster 2-leerlingen heeft een taalontwikkelingsstoornis (TOS). Leerlingen met een ernstige taalontwikkelingsstoornis hebben veel baat bij de extra ondersteuning die een cluster 2-school biedt.
Over leerlingen met TOS
TOS is een neurocognitieve ontwikkelingsstoornis. Leerlingen met deze stoornis verwerken taal minder goed en hebben daardoor moeite met praten en het verwerken van taal. Denk hierbij aan:
- spraakproductie en -waarneming woordenschat
- woordvinding en zins- en tekstbegrip (lexicaal-semantische kennisontwikkeling)
- woordvorming en zinsbouw (morfo-syntactische kennisontwikkeling)
- taalgebruiksregels en verhaalopbouw (pragmatiek)
Veel leerlingen met TOS hebben ook sociaal-emotionele uitdagingen en minder zelfvertrouwen. Daarnaast heeft TOS consequenties voor de cognitieve vaardigheden van leerlingen omdat hun taal- en denkontwikkeling minder goed verloopt.
Zelfredzaamheid vergroten
Net als in de andere Taalbrug Junior-klassen houdt Twanneke Roest zich in haar groep 4/5 de hele dag met taal bezig. “Een onderdeel daarvan is werken aan de zelfstandigheid van leerlingen en aan het je kunnen redden in sociale situaties. Ze leren bijvoorbeeld hoe ze kunnen aangeven dat ze iets niet fijn vinden.”
In het cluster 2-onderwijs moet je geduldiger zijn dan in het regulier onderwijs, zegt Roest. “Het duurt soms lang voordat een leerling uit zijn woorden komt. Des te waardevoller is het als je elkaar begrijpt.” Wat Roest bijzonder vindt aan haar klas is dat leerlingen elkaar onderling helpen. “Omdat ze zich goed in elkaar kunnen verplaatsen, snappen ze vaak van elkaar wat ze bedoelen. En wanneer ze begrepen worden, groeit hun zelfvertrouwen. Het is geweldig om dat als leraar te zien gebeuren.”
Meer weten?
- Zo ondersteun je leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis.
- Op de website TOS in beeld leer je meer over TOS en hoe je hier als leraar mee omgaat.
- Hoe de samenwerking tussen een cluster 2-school en een reguliere school positief uitpakt voor leraar en leerling.
- Met gebaren ondersteun en verbeter je gesproken taal voor leerlingen in het cluster 2-onderwijs.
- Wil je weten hoe je leerlingen met (een vermoeden van) TOS nog beter kunt ondersteunen? Auris Taalexpress ontwikkelde korte video’s waarin vragen van leerkrachten worden beantwoord.
