De vele voordelen van een plusklas
Leerlingen die uitblinken, hebben uitdagend onderwijs nodig. Verrijkingsprogramma’s kunnen de schoolprestaties verbeteren, het zelfvertrouwen vergroten en het verlies van motivatie voor schoolwerk voorkomen. Ook blijkt dat een plusklas op lange termijn een positief effect heeft.
Hoe voorkom je dat leerlingen die bovengemiddeld goed presteren zich gaan vervelen? Die vraag wordt op veel scholen gesteld. Het reguliere onderwijs richt zich vooral op de gemiddelde leerling en daardoor sluit het onderwijs vaak niet aan bij het niveau en de behoeften van excellente leerlingen. Het gevolg is dat hun cognitieve ontwikkeling vertraagt. Volgens de Onderwijsraad presteert een derde van de excellente leerlingen onder zijn of haar niveau. Het gebrek aan uitdaging levert bovendien risico’s op voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling: excellente leerlingen verliezen hun motivatie en hebben geen zin meer om zich in te zetten voor schoolwerk, zo blijkt uit onderzoek naar het verschil tussen onderpresterende en bovengemiddeld presterende begaafde leerlingen.
Uitdaging binnen of buiten de klas
Om deze negatieve spiraal te doorbreken kun je excellente leerlingen een verrijkingsprogramma bieden. Dit kan in de klas tijdens de reguliere lessen, door de moeilijkheidsgraad van opdrachten af te stemmen op het niveau van individuele leerlingen of op dat van groepjes leerlingen. Of je laat excellente leerlingen een of meerdere dagdelen aangepast onderwijs volgen in een plusklas. Onderzoek laat zien dat excellente leerlingen die deelnemen aan een verrijkingsprogramma betere schoolprestaties behalen dan excellente leerlingen die hieraan niet deelnemen. Dit resultaat wordt gevonden voor alle vormen van verrijking, maar is sterker bij plusklassen voor excellente leerlingen dan bij alleen verrijking in de klas.
Langetermijneffecten
Het langetermijneffect van plusklassen is eveneens positief. In een onderzoek naar die langetermijneffecten werd gekeken naar leerlingen met de hoogste Cito-scores. De onderzoekers wilden weten of leerlingen die op de basisschool in een plusklas hadden gezeten beter presteerden in het voortgezet onderwijs. De kans dat deze leerlingen in zes jaar hun vwo-diploma haalden, bleek inderdaad groter dan bij leerlingen die deze mogelijkheid niet hadden gehad. Het maakte daarbij niet uit of de plusklas in de school of bovenschools werd georganiseerd.
Sociaal-emotionele effecten
Welke effecten een verrijkingsprogramma heeft op de sociaal-emotionele ontwikkeling van excellente leerlingen is minder duidelijk. Experts zijn het erover eens dat contact met gelijkgestemden belangrijk is om gevoelens van (h)erkenning te ervaren. Een aantal onderzoekers wijst er echter op dat het ook belangrijk is dat leerlingen die uitblinken in contact blijven met klasgenoten in het regulier onderwijs.
Om te zorgen voor een soepele overgang tussen plusklas en reguliere klas, kan het voor leraren van reguliere klassen een eye-opener zijn om mee te kijken in de plusklas. De kans bestaat dat een hoogbegaafde leerling zich daar heel anders gedraagt. Ook kan het werken om plusklaskinderen een portfolio te laten maken van hun eigen plusklaswerk. Zo krijgt een leraar van de reguliere klas meer inzicht in wat een leerling in de plusklas doet. Leerlingen kunnen in de reguliere klas verder met hun plusklaswerk en leerlingen uit de reguliere klas kunnen zo zelfs meewerken aan de plusklasopdrachten.
Class for the Gifted
Om na te gaan wat de sociaal-emotionele effecten van een verrijkingsprogramma kunnen zijn, werd de ontwikkeling van leerlingen die deelnamen aan het verrijkingsprogramma Class for the Gifted in kaart gebracht. In de regio Den Haag krijgen de bovenbouwleerlingen met hoge Cito-scores sinds 2011 extra uitdaging met dit verrijkingsprogramma. De leerlingen gaan een ochtend per week naar een middelbare school. Ze krijgen daar les in robotica, wiskunde en onderzoek & ontwerpen. In de robotica-lessen gaan de leerlingen aan de slag met Lego Mindstorms NXT-software. Ze krijgen bijvoorbeeld de opdracht een robot te maken die hun naam kan schrijven. De uitdaging is zonder voorgeschreven bouw- of programmeerplan samen met medeleerlingen een robot te ontwerpen die aan alle eisen voldoet. Omdat programmeren vooral een kwestie van uitproberen is, lukt het vaak niet meteen om de robot de juiste bewegingen te laten maken. Zo ervaren leerlingen dat je juist van het maken van fouten veel kunt leren.
Rekenkundige raadsels
Ook in de andere lessen wordt niet uitgegaan van een bestaande lesmethode: de leerlingen krijgen open opdrachten waarvoor ze zelf een plan van aanpak moeten maken. Leraren richten zich met hun feedback op het proces dat de leerlingen doormaken en niet zozeer op de oplossing van het probleem. In deze lessen wordt met rekenkundige raadsels ook het creatief denk- en probleemoplossend vermogen van de leerlingen gestimuleerd. In het onderzoek werd de ontwikkeling van leerlingen die het verrijkingsprogramma in 2011 volgden vergeleken met die van leerlingen die wegens grote vraag naar dit programma uitgeloot waren – zij volgden het reguliere lesprogramma op hun eigen basisschool. De resultaten lieten 2 dingen zien:
- Deelname aan het verrijkingsprogramma was goed voor het zelfvertrouwen en het zelfbeeld van de leerlingen.
- Deelname voorkwam verlies van motivatie.
Hoewel leerlingen dit verrijkingsprogramma slechts één dagdeel per week volgden, bleek de uitdaging voldoende om een verlies aan motivatie te voorkomen. Terwijl er bij de leerlingen uit de controlegroep duidelijk een afname in de motivatie te zien was.
Meer weten?
- Bij Day a Week School gaan talentvolle leerlingen een dag per week naar een school waar de nadruk ligt op het stimuleren van analytische, creatieve en praktische vaardigheden.
- Lees hoe je peuters en kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong uitdaagt.
- Bekijk onze video’s om te zien hoe scholen omgaan met het uitdagen van hoogbegaafde leerlingen.
