Filosoferen met kinderen: een open en veilig gesprek
Samen nadenken op een leuke en constructieve manier over vragen die leerlingen belangrijk vinden in het leven, dat is wat filosoferen met kinderen in het basisonderwijs inhoudt. Voorwaarde is wel dat de leraar een veilige en open sfeer creëert, zodat de kinderen zich durven uiten.
Leren rekenen, schrijven of lezen: er zijn regels, formules en ezelsbruggetjes om de som goed te maken, een letter mooi te schrijven of een woord goed te lezen. Kinderen zijn constant bezig met leren. Als je filosofeert met kinderen, vallen al dat soort regels weg en ontstaat er een open gesprek. Zo leren kinderen op een leuke en constructieve manier samen nadenken en hun eigen denkkracht te ontwikkelen. Als kinderen de kans krijgen om te filosoferen, houden ze later misschien ook meer vast aan hun eigen, originele denkbeelden. Vaak worden deze denkbeelden namelijk bijgestuurd als kinderen ouder worden. Zelf nadenken is dan minder vanzelfsprekend.
Veilige sfeer is een voorwaarde voor filosofisch gesprek
Belangrijk bij een filosofieles is dat de leraar een veilige omgeving creëert, zodat de kinderen zich vrij voelen om te associëren en te zeggen wat ze denken. Kinderen leren filosoferen is niet alleen belangrijk om de denkvaardigheid te ontwikkelen, maar het is ook gewoon heel leuk om te doen in de les.
Over welke vragen kun je filosoferen met kinderen?
Eigenlijk zijn alle vragen geschikt om met kinderen te bespreken, maar het is wel belangrijk dat het over onderwerpen gaat die zij de moeite waard vinden om te onderzoeken. Thema’s zoals liefde, geluk, tijd, dood en natuur kunnen heel goed in een open gesprek aan bod komen. De gesprekken mogen over van alles gaan. Over wat het leven is en of het de moeite waard is, hoe je moet leven, wat geluk is. Maar ook over pesten, stoer doen, afvallen, daklozen, broers en zussen, of opvoeding nodig is. De vorm waarin het gesprek plaatsvindt, kan verschillen: in duo’s, in groepjes of klassikaal.
Geen fout of juist antwoord
De filosofieles is één van de weinige momenten op school waar niet gestreefd wordt naar ‘het juiste antwoord’, want dat is er niet. Het is als leraar belangrijk dat je leerling stimuleert om vrij te denken en een open, nieuwsgierige en niet-wetende houding aanneemt. Het is niet de bedoeling dat je naar feiten vraagt, vertelt wat goed of fout is, of je eigen mening geeft. Vraag goed door en daag leerlingen uit om hun eigen standpunt te onderzoeken. Je kunt hiervoor een doorvraagkaartjes van Filosovaardig gebruiken. Zo ontwikkelen leerlingen denkvaardigheden en komt hun eigen zienswijze tot uiting. Ook leert het kind om de eigen gedachten te structureren, stellingen te beargumenteren en om denken bewust in te zetten als dat nodig is.
In de onderstaande video vertellen Maaike Bekkers en Sabine Wassenberg, leraren filosofie van Wonder Why, hoe je een goed filosofisch gesprek leidt. Welke vragen stel je en welke houding neem je als leraar aan?
Meer weten?
- Bekijk het tv-programma Noorderlicht: De rede van het kind.
- Meer informatie en activiteiten over filosoferen vind je bij de week van de kinderfilosofie en bij het Centrum Kinderfilosofie Nederland.
- Meer tips voor het stellen van vragen tijdens een filosofisch gesprek vind je op de inspiratieblog van Filosovaardig.
