Wat betekent lesgeven op een cluster 1-school?
Cluster 1-scholen bieden speciaal onderwijs aan leerlingen met een visuele beperking, die om diverse redenen niet in het regulier onderwijs terechtkunnen. Op een cluster 1-school leren deze leerlingen hoe ze met hun blind- of slechtziendheid om kunnen gaan. Op school, in de maatschappij en in hun toekomstige (beschermde) baan of vervolgopleiding.
In Nederland volgen de meeste kinderen met een visuele beperking regulier onderwijs. Hier krijgen ze extra ondersteuning en gebruiken ze aangepaste leermiddelen. Voor ongeveer 20 tot 25 procent van de blinde en slechtziende leerlingen is dit niet voldoende: zij gaan vanwege andere beperkingen of sociaal-emotionele problemen naar een cluster 1-school in het speciaal onderwijs. Daar vind je bijvoorbeeld ook klassen voor meervoudig beperkte leerlingen. Wouter den Engelsman is mentor van zo’n klas bij Visio in Rotterdam. “Mijn leerlingen hebben naast hun visuele beperking bijvoorbeeld autisme, zijn zeer moeilijk lerend of hebben motorische problemen. Ze zijn tussen de 15 en 20 jaar. Ik bereid ze voor op hun uitstroom naar een begeleide werkplek of een dagbesteding met ondersteuning.”
Werken aan zelfstandigheid
Om zijn leerlingen voor te bereiden op hun leven buiten school, werkt Den Engelsman het eerste kwartier van de schooldag altijd aan kritische succesfactoren. Dat zijn vijf succesfactoren die eraan bijdragen dat mensen met een visuele beperking beter kunnen meekomen in de maatschappij. “Denk hierbij aan inzicht krijgen in je eigen visuele beperking en de vaardigheden om hiermee om te gaan.” De rest van de dag werken Den Engelsmans leerlingen aan hun dag- of weektaak en krijgen ze praktijklessen. Sommige leerlingen gaan op interne of externe stage, bijvoorbeeld in een fietswinkel, de supermarkt of een bioscoop. Het leukste aan zijn baan? Engelsman: “Dat ik elke dag kan bedenken wat ik ga doen om mijn leerlingen verder te helpen.” Daarvoor moet je volgens hem in ‘kleine’ dingen grote stappen kunnen zien. “Ik heb een leerling gehad die na een jaar oefenen zelf zijn jas kon dichtdoen. Daardoor kon hij ’s ochtends zelfstandig de deur uit, dat is een enorme mijlpaal.”
Van handloep tot braille
Op cluster 1-scholen sluit het onderwijs aan op de onderwijsbehoeften van slechtziende of blinde leerlingen. Daarvoor maken leraren en ondersteuners onder andere gebruik van leermiddelen en methodieken die de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van leerlingen vergroten. Denk hierbij aan een handloep, beeldschermloep, spraakcomputer, brailleleesregels, brailletypemachine, vergrote werkbladen en een beeldscherm waarop ze letters kunnen vergroten en extra contrast kunnen aanbrengen. Stephanie van Lenningh-Dopper is brailleleerkracht bij Visio. Zij geeft brailleles aan individuele leerlingen en kleine groepjes. “De meeste kinderen die ik lesgeef in groep 2, 3 of 4 leren net lezen. Ik leer ze letters en woordjes. Halverwege groep 4 oefenen de leerlingen leestechniek, en later komen ze opnieuw bij mij langs om bijvoorbeeld nieuwe leestekens te leren. Niet alle leerlingen leren trouwens braille. Een deel van de leerlingen kan met andere hulpmiddelen uit de voeten.”
Hulp bij de vervolgstap
Eva Slootweg is leerlingcoach en docent omgangskunde bij Visio. Zij begeleidt vso-leerlingen bij hun vervolgstap en alles wat daarbij komt kijken. Van de school of stage zelf tot alles eromheen. Denk aan vrienden maken, zelfstandig reizen en de overstap van het speciaal naar het regulier onderwijs. Slootweg: “We willen de overstap van een beschermde naar een onbeschermde omgeving voor iedere leerling zo soepel mogelijk laten verlopen. Dat vraagt om maatwerk, want iedere leerling krijgt met andere uitdagingen te maken. Sommige leerlingen hebben bijvoorbeeld andere boeken nodig dan hun klasgenoten in het regulier onderwijs. Bij ons op school hoeven ze daar niet over na te denken. Al het lesmateriaal heeft spraakbesturing, kan vergroot of in braille aangeboden worden. Dat zijn onze leerlingen gewend, daarom bereiden we ze erop voor dat ze in het regulier onderwijs op tijd hun boeken met de juiste ondersteuning moeten bestellen. We trainen ze in die zelfstandigheid, want in het regulier onderwijs moeten ze dit allemaal zelf regelen.”
Meer weten?
- Lees hoe je blinden en slechtzienden helpt bij exacte vakken.
- Wouter den Engelsman schreef een column waarin hij een lans breekt voor zijn meervoudig beperkte leerlingen die willen meedoen met de maatschappij.
- Wil je slechtziende leerlingen leestips geven, kijk dan op bibliotheekservice Passend lezen.
- Lees meer over de organisatie van het onderwijs in clusters op de website van de rijksoverheid.
