Omgaan met rouw en verdriet in de klas? Deze tips helpen je op weg

Een dierbare verliezen, ouders die gaan scheiden of een uithuisplaatsing. Het zijn ingrijpende gebeurtenissen waar kinderen mee te maken kunnen krijgen en die invloed hebben op hun gevoel van vertrouwen en veiligheid. Leerlingen die rouwen hebben daarom behoefte aan steun en begrip van de mensen om hen heen. Rouwexpert Simone Janssen geeft tips voor het in de klas omgaan met rouw en verlies.

Wanneer er iets ingrijpends gebeurt in het leven van kinderen zijn volwassenen geneigd kinderen te beschermen en ze weg te houden van de pijn. Dat zegt jeugdhulpverlener Simone Janssen, die veel ervaring heeft met rouwverwerking bij kinderen en jongeren. Soms zijn volwassenen bang om dingen op te rakelen, zelf emotioneel te worden, of het kind emotioneel te zien worden. Maar kinderen hebben juist informatie van volwassenen nodig om te begrijpen wat er is gebeurd en wat dat betekent voor nu en in de toekomst. Ze hebben steun en begrip nodig om de heftige gevoelens en gedachten waarmee ze ineens te maken krijgen een plek te kunnen geven. Er zijn verschillende manieren waarop je in de klas kunt omgaan met rouw en verdriet. Janssen deelt vijf tips:

1. Luister naar de leerling

Het onderwerp bespreekbaar maken kan tijdens een kringgesprek, maar lang niet elke leerling wil over zijn verlies en verdriet praten. Respecteer dat en luister goed naar de leerling als hij eraan toe is om erover te vertellen. Dat kan ook een-op-een zijn. Janssen: “Talige kinderen kunnen hun gevoelens makkelijker verwoorden. Minder talige leerlingen kunnen hun emoties misschien op een andere manier kwijt. Richt bijvoorbeeld een herinneringshoekje in waar de leerling tastbare herinneringen zoals een foto kan neerzetten.” 

2. Heb oog voor de situatie

Geef een leerling tijdens de rouwperiode extra persoonlijke aandacht en laat blijken dat zijn verdriet er mag zijn. “Ook na die eerste periode is het belangrijk om oog te houden voor de situatie van de leerling”, zegt Janssen. Hier kun je de klas ook bij betrekken. Laat leerlingen zien dat er verschillende thuissituaties zijn en dat dat oké is. Pas opdrachten hier eventueel op aan. “Stel: je geeft leerlingen de opdracht om hun huis te tekenen, bespreek dan dat je ook in meerdere huizen kunt wonen omdat je ouders bijvoorbeeld gescheiden zijn. Uiteraard mogen deze leerlingen meer huizen tekenen.”

3. Schakel hulp van buitenaf in

Rouwverwerking kan per situatie en per leerling verschillen, dat maakt het complex. Daarom is het niet gek om hulp van buitenaf in te schakelen. “Zoek bij jou in de buurt een trainer of therapeut in rouw en verlies”, adviseert Janssen. “Die kan leraren hierin trainen of zelf met leerlingen aan de slag gaan. Zij bieden vaak verschillende werkvormen aan en kunnen kijken welke vorm het beste aansluit bij de situatie en de leerling.” 

In onderstaande video zie je hoe een rouwtherapeut een jongen begeleidt die zijn vader verloor:

4. Stel een rouwprotocol op 

Een overlijden komt misschien niet vaak voor op school, maar juist daarom vindt Janssen het belangrijk dat elke school een rouwprotocol heeft. Ook hier kan een rouwtherapeut bij helpen. “Zet kort en bondig – 1 A4’tje is genoeg – op papier hoe je als school handelt bij een ingrijpende gebeurtenis. Wat is nodig? Wie staat aan het roer? Welk intern of extern zorgteam biedt ondersteuning? Als je een draaiboek hebt klaarliggen, loop je niet achter de feiten aan.

5. Werk samen met thuis

Sla de handen ineen met ouders en/of verzorgers. Bespreek hoe het thuis gaat en hoe jullie kunnen samenwerken om de leerling te ondersteunen. Tijdens een periode van rouw kunnen de leerprestaties een tijdje wat minder zijn, maak daar geen groot ding van. Janssen: “Je kunt wel samen met ouders en/of verzorgers een stip op de horizon zetten. Bespreek waar jullie over twee maanden willen staan en evalueer dat ook met elkaar.”

Meer weten?

• Stichting Achter de regenboog ondersteunt kinderen en jongeren bij het verwerken van het overlijden van een dierbare.
• Landelijk Steunpunt Rouw geeft advies en hulp bij rouw en verlies.
• Lees meer over het werk van jeugdhulpverlener en rouwexpert Simone Janssen.
• Bij het Expertisecentrum Omgaan met verlies vind je podcast, artikelen, video’s en boeken over rouw en kinderen.
• Er zijn meerdere goede kinderboeken over rouw geschreven.
• Basisschoolleerkracht Anja van Hirtum maakte mee dat een oud-leerling uit het leven stapte. Om het onderwerp zelfdoding bespreekbaar te maken en zo andere jongeren te helpen deelt ze haar verhaal. 
• Zo begeleid je leerlingen met gescheiden ouders.