Hoe Finse leraren zelf het curriculum ontwikkelen

Finse leraren hebben veel meer te zeggen over hun onderwijs dan Nederlandse leraren. Ze ontwerpen hun eigen (school-)curricula, bijgestuurd door een nationaal raamwerk. Het zijn de leraren die samen met de schoolleiders bepalen of de leerling de kerndoelen en eindtermen heeft behaald.

Finse leraren hebben een hoop professionele vrijheid en kansen om van invloed te zijn op zowel hun eigen werk als op de ontwikkeling van hun scholen. Ze besluiten welke methodes, materialen en didactiek ze gebruiken en ze besluiten op welke manier ze de ontwikkeling van hun leerlingen monitoren en hun prestaties beoordelen. Dit doen zij doorgaans in samenwerking met andere leraren. De meeste leraren nemen ook deel aan gezamenlijke besluitvorming rond curricula.

Finse leraren oefenen eveneens een grote invloed uit op het beleid op nationaal niveau. Ze zijn over het algemeen vertegenwoordigd in ‘expert groups’, die onderwijshervormingen voorbereiden. Daarnaast is 95 procent van de Finse leraren is aangesloten bij de vakbond, die dan ook een belangrijke gesprekspartner van de overheid is op het gebied van onderwijsbeleid.

Dynamisch curriculum

Finland heeft een dynamisch curriculum-model, met een centrale (en steeds groter wordende) rol voor de leraar als ontwerper. Finland heeft een goed doordacht nationaal curriculumraamwerk ontwikkeld en biedt tegelijkertijd leraren autonomie om daar zelf invulling aan te geven. Omdat ze een goed doordacht curriculum hebben ingevoerd en daarna leraren zelfs nóg meer autonomie hebben geboden over de inhoud, is het curriculum dynamisch geworden. Het nationale raamwerk bestaat onder meer uit creatief denken en innovatie. Om deze reden lijkt het beroep van docent op professies waarbij ‘research, development en design centraal’ staan. Hierdoor verkent Finland als natie haar intellectuele en creatieve grenzen steeds verder.

Randvoorwaarden

Leraren in Finland krijgen niet meer betaald dan Nederlandse leraren, maar hebben wel meer maatschappelijk aanzien en worden veel meer als professionals behandeld dan Nederlandse leraren, die door velen toch als ‘uitvoerders’ gezien worden. De maatschappelijke status van Finse leraren ligt even hoog als bijvoorbeeld dokters, architecten en advocaten. Dit betekent ook dat er van leraren verwacht wordt dat zij handelen als professionals. Finse leraren gebruiken professionele oordeelvorming, creativiteit en autonomie zowel op individuele basis als op collectieve basis. Op deze manier zoeken zij constant naar de beste manieren om hun leerlingen te laten leren. In Finland is er minder noodzaak tot verticale verantwoordingslast.

Drie uur per dag voor de klas

Leraren in Finland geven structureel minder les dan Nederlandse leraren. Ze staan slechts drie tot vier uur voor de klas per dag. De rest van hun werktijd gaat naar voorbereiding, samenwerken met collega’s (samen ontwerpen), nakijken en andere taken. Omdat alle leraren goed voorbereid zijn (op overheidskosten) en met 19 uur lestijd per week ook de tijd krijgen om hun curriculum zelf zelf te ontwikkelen en aan te passen, om hun leerlingen te scoren en te beoordelen, om samen te werken rond problemen en praktijken en om verwerkingsverbanden met de omgeving aan te gaan. Door de afwezigheid van voorschriften en grote centrale toetsmomenten, kunnen Finse leraren naar eigen inzicht lesgeven en hun leerlingen monitoren en hun prestaties beoordelen. Het sleutelwoord hierbij is vertrouwen. Zeker, professionele autonomie vereist vertrouwen en vertrouwen ontsteekt de autonomie van de leraar.

Leraren in Finland hebben meer mogelijkheden om zich professioneel te ontwikkelen. Daar staat dan weer tegenover dat het carrièrepad tamelijk ‘plat’ is: de enige mogelijkheid om door te groeien is om te solliciteren voor binnen de schoolleiding. Sommige leraren worden benoemd tot specialisten binnen hun vak.

Meer weten?

• Wat we kunnen leren van curriculumontwikkeling in het buitenland.
• In Singapore hebben leraren tijd en ruimte om met elkaar het onderwijs te ontwikkelen.
• Waarom het Finse onderwijs zo sterk is.
• Wat de Esten en de Finnen ons kunnen leren over leren.