Zo maak je van museumbezoek een succes

Cultuuronderwijs draagt bij aan de culturele, creatieve en algemene ontwikkeling van leerlingen. Van een museumbezoek kunnen leerlingen veel opsteken. Mits je zo’n bezoek op de juiste manier voorbereidt en begeleidt. Vier educatiemedewerkers van musea geven tips.

1. Zoek contact en bespreek de mogelijkheden

Wat is het doel van je museumbezoek en biedt dit museum voldoende mogelijkheden? Dat is de eerste vraag die je zou moeten onderzoeken, zegt educator Matthea Versteeg van het Kröller-Müller Museum. Omdat het voor veel scholen een grote stap is om naar een museum te gaan, heeft Versteeg graag vooraf contact. “Ik kan scholen een video met uitleg over ons lespakket sturen of linkjes naar het lesmateriaal. Soms neem ik ook deel aan een teamoverleg om te vertellen wat er in ons museum mogelijk is.”

Annet Rabbie-Smink, hoofd educatie van het Waterliniemuseum, zoekt ook vooraf contact met leraren. “We willen graag weten wat een school bij ons komt halen. Gaat het om een gezellig uitje, of is het de start van een project over de Romeinen? Dan kan ik gericht informatie sturen die helpt bij de voorbereiding. Het is voor ons belangrijk om te weten wat voor groep we op bezoek krijgen. Laatst was hier een groep zmlk-leerlingen. We hebben begeleiders gezocht die bij de doelgroep passen, waardoor de leerlingen een topdag hebben gehad. Er kan veel en we zijn flexibel, maar dan moeten we van tevoren wel informatie krijgen.”

2. Bereid de klas inhoudelijk voor

Het voorbereiden van de klas op een museumbezoek heeft een inhoudelijke en een praktische kant. Musea hebben vaak (digitaal) lesmateriaal beschikbaar voor de inhoudelijke voorbereiding. “Bij groepen die zich inhoudelijk hebben voorbereid op een bezoek, zie je herkenning als ze door het museum lopen. Je haalt heel andere dingen uit je bezoek dan als je nog niets van een onderwerp weet”, vertelt Andrea Freckmann van Kunstmuseum Den Haag. Annet Rabbie-Smink van het Waterliniemuseum is het daar volledig mee eens. “Ik zie dat leerlingen met voorkennis sneller geïnteresseerd zijn. Door de herkenning voelen ze zich eerder thuis en begrijpen ze sneller waar het om gaat.”

Scholen die een bezoek aan het Nationaal Onderwijsmuseum willen brengen, krijgen een digitale voorbereiding aangeboden. Hoofd educatie Martine Blijdorp gaat er niet vanuit dat scholen daar altijd gebruik van maken. “Een uitzondering daarop vormen thema’s die gevoelig liggen. Zo hebben we nu een tentoonstelling over seksualiteit. Bij dit soort onderwerpen is het extra belangrijk dat de leerlingen weten waar ze naartoe gaan en dat ouders op de hoogte zijn. Daarom zitten er in ons voorbereidingspakket ook brieven voor ouders.”

3. Bereid de klas praktisch voor

Wat is een museum? Hoe gedraag je je daar? Waar kun je je jas ophangen en waar is de wc? Misschien wel belangrijker dan een inhoudelijke voorbereiding, is de praktische kant van het bezoek. Andrea Freckmann van Kunstmuseum Den Haag: “Uit eigen onderzoek blijkt dat leerlingen graag weten waar ze naartoe gaan en wat ze daar gaan doen. Een museumbezoek kan overweldigend zijn.  Weten wat je precies kunt verwachten, geeft rust waardoor je meer kunt opnemen.”

Om een bezoek goed voor te bereiden – zowel praktisch als inhoudelijk – is het in veel musea mogelijk om als leraar een verkennend bezoek te brengen. “Scholen die het Kröller-Müller Museum bezoeken, kunnen met twee leraren gratis een dag komen voorbereiden. We merken dat leraren graag grip willen hebben, zodat ze tijdens het bezoek kunnen focussen op de leerlingen. Het is dan fijn als je weet waar de wc’s zijn, maar ook dat je de beeldentuin kent als je leerlingen daar een tekenopdracht laat uitvoeren”, zegt Matthea Versteeg.

4. Denk na over je eigen rol

Boek je een activiteit met museumdocent of geef je zelf les in het museum? Ook dat hangt samen met het doel van het bezoek en de mogelijkheden die een museum biedt. Bij het Kröller-Müller Museum staan bijvoorbeeld geen museumdocenten klaar, wel zijn er leskaarten waarmee je een programma kunt samenstellen. Versteeg: “Het voordeel daarvan is dat je zelf in de hand hebt wat de leerlingen zien. Maar het vraagt ook wat van een leraar. Anders dan in de klas – waar jij degene bent met de antwoorden – ben je in het museum meer een gesprekspartner. Het is dan goed om te weten hoe je verdiepende vragen stelt over kunst. Het gaat niet om mooi of lelijk, wij ervaren dat filosofische vragen goed werken als je het over kunst hebt.”

Ook als er wel begeleiding is vanuit het museum, is de rol van een leraar cruciaal. Annet Rabbie-Smink: “Als een leraar er geen zin in heeft en niet betrokken is bij de activiteiten, dan straalt dat af op de leerlingen en wordt het waarschijnlijk geen succesvol bezoek. Een bezoek aan het Waterliniemuseum betekent veel opdrachten uitvoeren, daar hebben de leerlingen minimaal stimulans bij nodig. We verwachten van een leraar dat die vragen stelt, zoals: Lukt het? Kijk hier eens, zou dit iets zijn?”

5. Zorg voor actieve begeleiding

Ga je met verschillende groepjes het museum in, dan neem je waarschijnlijk collega’s of ouders mee. Leg van tevoren duidelijk uit wat hun rol daarin is. “We verwachten – uit ervaring – niet veel van leraren en begeleiders, maar als ze in het café gaan zitten dan halen we ze terug. Een actieve houding kan een groot verschil maken”, vertelt Martine Blijdorp van het Nationaal Onderwijsmuseum. Het museum werkt aan een Positive Behavior Support-systeem dat klassen voorbereidt op het bezoek. “Scholen ontvangen een filmpje waarin we uitleggen wat zij van ons mogen verwachten en wat wij van hen verwachten. Van docenten verwachten we bijvoorbeeld dat ze ruim op tijd zijn en dat ze leerlingen aanspreken op hun gedrag als dat nodig is.”

Meer weten?

• Bij SLO vind je de kerndoelen en eindtermen voor kunst en cultuur.
• Cultuurcoördinator Bas Postma laat zien hoe hij vmbo-leerlingen interesseert voor kunst- en cultuureducatie.
• LKCA ontwikkelde samen met de cultuursector, onderwijs en overheden een aanpak die alle leerlingen gelijke toegang geeft tot kwalitatief goede cultuureducatie.
• Op het platform Cultuursnack vind je korte lesideeën voor als je 10 minuten over hebt in de les. De lesideeën kun je zonder voorbereiding of kennis van kunst inzetten.