Zes rollen als leraar: benut jij ze allemaal?
Effectief lesgeven met oog voor alle leerlingen in een veilige en positieve leeromgeving? Martie Slooter bundelde haar kennis over lesgeven en verwerkte het in de doorlopende leerlijn ‘De zes rollen van de leraar’. Deze manier van lesgeven brengt rust in het klaslokaal en zorgt ervoor dat je goed voorbereid voor de klas staat.
Om goed te kunnen lesgeven heb je kaders en instrumenten nodig. In ‘De zes rollen van de leraar’ beschrijft Martie Slooter wat leraren kunnen doen om leerlingen effectief te laten leren. De basisvaardigheden beschreef ze eerder aan de hand van vijf rollen. Daaraan is inmiddels een zesde rol toegevoegd, namelijk die van coach. In die laatste komen alle rollen van een leraar samen.
De doorlopende leerlijn bevat ook vier niveaus van leren waarop je je als leraar kunt ontwikkelen (lerend, bekwaam, gevorderd en excellent). Elk niveau benoemt het gewenste gedrag voor de leraar en de leerling, afhankelijk van wat jouw leerlingen of studenten nodig hebben.
De zes rollen
Dit zijn de zes rollen van de leraar die Martie Slooter onderscheidt:
1. De gastheer
De focus ligt in deze rol op het leggen van goed contact met de leerlingen. Dat is een basisbehoefte om tot leren te komen.
2. De presentator
In deze rol maak je aan de klas duidelijk wat het lesdoel is en hoe de les eruit zal zien.
3. De didacticus
In deze rol werk je aan het aanleren van kennis, vaardigheden en een goede leerhouding.
4. De pedagoog
In deze rol zorg je voor een veilig klimaat in de klas: een belangrijke voorwaarde om tot leren te komen.
5. De afsluiter
De les op een goede manier afsluiten staat centraal in deze rol. Je gaat na wat de leerlingen hebben geleerd en vraagt ook hoe ze geleerd hebben. Dat laatste helpt ze bij het leren leren.
6. De coach
In deze laatste rol komen alle eerdere vijf rollen – die je kunt beschouwen als de basisvaardigheden voor een leraar – als het ware samen. De rol van coach gaat ook over het aanbieden van een individuele leerroute en onderwijs op maat.
Schoolbreed dezelfde taal spreken
Het docententeam van het Spaarne College in Haarlem volgt een schoolbrede training op maat bij de Martie Slooter Academie. De training – die drie tot vier schooljaren duurt – heeft als doel om het gehele team in de leermodus te brengen.
Claudia Zwirs, mentor en docent aardrijkskunde en maatschappijkunde, is enthousiast over de training, maar moest wel even wennen. “Het is een intensieve training en vooraf kon ik niet helemaal inschatten wat die me zou opleveren. Maar doordat we in kleine groepjes werken en dagelijkse praktijksituaties bespreken, kan ik het geleerde vaak de volgende schooldag al toepassen.”
Professionalisering als sectie
Een training behandelde bijvoorbeeld de vraag: wat is gewenst gedrag in de klas? Zwirs: “Welk gedrag willen we zien en hoe bereiken we dat? Je kijkt daarbij ook naar je eigen gedrag als docent. We kregen tools aangeleverd om meteen te kunnen reageren. Stel dat ik me stoor aan een ongemotiveerde leerling, dan vertaal je dat naar het gedrag dat je wil zien. Volgt de leerling mijn instructie niet op en stelt die geen vragen? Dan kan ik in de app en het leermateriaal zien welke rol ik moet verbeteren. In dit geval betekent het teruggaan naar mijn rol als gastheer om goed contact met die leerling te krijgen.”
Zwirs volgt de training met collega’s uit haar vaksectie. Het helpt ze de leerdoelen te bepalen die leerlingen per jaar moeten behalen. “We bespreken hoe we die doelen willen bereiken, hoe we dat borgen en welke werkvormen zich daarvoor lenen. Dat betekent niet dat we allemaal op dezelfde manier gaan lesgeven, maar het geeft ons handvatten als we ergens tegenaan lopen.”
Andere werkvormen inzetten
Door de training ontdekte Claudia Zwirs ook meer over haar eigen manier van lesgeven. “In de wat lastigere klassen had ik de neiging klassikaal les te gaan geven. Op die manier lukte het me beter om controle te houden. Ik stond er alleen niet bij stil dat sommige leerlingen zichzelf in die situatie niet laten zien. Het is dan de uitdaging om te ontdekken of ze de lesstof hebben begrepen. In mijn rol als didacticus zet ik nu andere werkvormen in om daar een goed beeld van te krijgen.”
Meer weten?
- In De zes rollen van de leraar baseert Martie Slooter zich op wetenschappelijke inzichten. Het handboek voor effectief lesgeven bevat een overzichtelijke leerlijn met concrete gedragsindicatoren en reflectietools.
- Lees hoe docent Hilde Schalkwijk in haar rol als gastvrouw inzet op verbinding maken met haar leerlingen.
- Lees het antwoord op de vraag over de rollen en competenties van docenten in het beroepsonderwijs bij de Kennisrotonde.
