Praten over heftig nieuws in de klas?
Nieuwsberichten over een oorlog of terroristische aanslag kunnen veel losmaken in de klas. Emoties lopen soms hoog op en onderlinge meningsverschillen zorgen wellicht voor flinke discussies. Hoe praat je over heftige gebeurtenissen uit het nieuws in de klas en hoe begeleid je leerlingen op een goede manier?
Voorwaarde voor een goed gesprek in je klas is een veilig pedagogisch klimaat. Dit houdt in dat leerlingen zich mogen uiten en dat er wederzijds respect is voor elkaars mening. Een goed begin is vragen wat de leerlingen al weten. Daarvoor kun je bijvoorbeeld een woordweb inzetten of vragen wat ze gehoord hebben. Zo kun je onjuiste of verkeerd geïnterpreteerde informatie in een vroeg stadium rechtzetten. Geef de leerlingen feitelijke informatie over de situatie en inventariseer welke vragen ze hebben. Zijn er vragen waarop je geen antwoord weet? Zeg dat je het wilt opzoeken en dat je erop terugkomt. Met oudere leerlingen kun je ook samen op zoek gaan naar antwoorden.
Gevoelens benoemen
Angst, verdriet of boosheid: heftig nieuws kan allerlei emoties losmaken. Vraag leerlingen hoe ze zich voelen of – als praten lastig is – laat ze tekenen. Erken hun emoties en laat ze weten dat wat ze voelen heel normaal is. Neem zorgen altijd serieus. Probeer bij extremere vragen als ‘Gaan we nu allemaal dood?’ de leerling gerust te stellen, maar ook te achterhalen waar zijn zorg vandaan komt. Besef dat jongere leerlingen niet altijd het verschil zien tussen televisiebeelden en hun eigen leven. Daarom kunnen beelden van een oorlog ver weg ze het gevoel geven dat ze zelf in gevaar zijn. Maak in dat geval concreet waar het conflict zich afspeelt en doe dat op hun niveau, bijvoorbeeld: op twee dagen rijden met de auto.
Focus op het goede
Voor zover dat mogelijk is: bevestig dat de leerlingen veilig zijn en vertel dat er heel veel mensen in de wereld hard werken om dit soort conflicten te stoppen. Probeer positieve verhalen te vinden, waarmee je kunt laten zien dat er in deze situatie veel mensen zijn die elkaar juist helpen. Je kunt leerlingen ook iets positiefs laten doen, zoals het schrijven van een vredesgedicht of het opzetten van een inzamelingsactie. Het gevoel iets te kunnen bijdragen maakt minder machteloos.
Let op je woorden
In ieder conflict spelen vooroordelen en discriminatie een rol. Dat kan zich tegen bepaalde mensen richten, maar ook tegen landen of volken. Probeer neutraal te zijn in je bewoording en vermijd termen als ‘slechte mensen’ of ‘foute landen’. Let ook op welke gevolgen een conflict heeft voor pesten of discriminatie in de klas. Benadruk dat discriminatie altijd fout is en dat iedereen op school veilig moet zijn.
Een veilige discussie
Ontstaat er een discussie in de klas? Zorg dat de discussieregels duidelijk zijn, bijvoorbeeld door die op het bord te schrijven. Respecteer standpunten van leerlingen en bespreek hun argumenten zoveel mogelijk aan de hand van feitelijke informatie.
Sluit gesprekken goed af
Controleer of leerlingen aan het einde van een gesprek over heftig nieuws niet angstig zijn. Dat kun je doen door op hun lichaamstaal te letten. Blijf, zeker bij conflicten die langer duren, ook regelmatig over het onderwerp praten. Misschien zijn er nieuwe vragen of willen leerlingen ergens over praten. Houd tegelijkertijd in de gaten dat het niet te vaak over het onderwerp gaat. Respecteer het ook als een leerling aangeeft dat hij even niet wil praten, of een keer niet naar het (Jeugd)journaal wil kijken.
Denk aan jezelf
Heftig nieuws heeft ook impact op jou. Om je leerlingen te kunnen helpen, is het belangrijk dat je zelf kalm bent. Neem daarom genoeg tijd voor jezelf, zeker als je overstuur bent, en praat erover met collega’s. Ook al maakt bepaald nieuws je boos of bang, probeer in je gesprek met leerlingen neutraal te zijn in je emoties, gezichtsuitdrukking en lichaamstaal.
In gesprek over een terroristische aanslag
Een terroristische aanslag, dichtbij of ver weg, zorgt voor veel maatschappelijke onrust. Denk aan Charlie Hebdo, de aanslag in Brussel of in een Utrechtse tram. Leraar maatschappijleer Marinka Mulder en stagecoördinator Erik van de Woestijne vertellen hoe zij op het Wellantcollege de dagen na de aanslagen in Parijs (2015) in gesprek gingen met hun klas.
Meer weten?
- Lees ook het artikel Hoe je traumasensitief lesgeeft.
- Het platform TerInfo helpt leraren met het bespreekbaar maken van terrorisme en politiek geweld, met onder andere een lesbrief over de oorlog in Oekraïne.
- NJI heeft tips om met kinderen te praten over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.
- Stichting School en Veiligheid geeft meer informatie over het gesprek aangaan over radicalisering.
- Op de website van SLO vind je een handreiking voor debatvormen in het vmbo.
- Unicef heeft meer tips over praten met kinderen over oorlog.
- Op Wikiwijs vind je open lesmateriaal over oorlog en vrede voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs.
