Omgaan met en uitdagen van hoogbegaafde leerlingen
Hoogbegaafde kinderen zijn niet alleen intelligent, ze zijn ook creatief en hebben het vermogen praktische problemen snel op te lossen. Maar dit alles betekent niet dat zij het automatisch goed doen op school. Net als leerlingen die moeite hebben met leren, hebben ze vaak extra aandacht nodig in de klas. De Jutterschool in Noordwijk heeft een speciale talentenafdeling voor hoogbegaafde leerlingen. In een aantal video’s vertellen de leraren hoe ze hoogbegaafde leerlingen stimuleren en begeleiden en tegen welke moeilijkheden ze daarbij aanlopen.
Metacognitieve vaardigheden zijn vaardigheden die invloed hebben op hoe een kind leert, zoals plannen, zelfstandig werken en jezelf motiveren. Hoogbegaafde leerlingen laten door hun ontwikkelingsvoorsprong vaak een wat afwijkende manier van leren zien. Goede metacognitieve vaardigheden zijn dan extra belangrijk. Hoe kun je als leraar goed aansluiten bij de leerstijl of leerstrategie van hoogbegaafde leerlingen? Leraren van WereldWijs in Noordwijk (voorheen de Jutterschool) vertellen in bovenstaande video hoe zij de metacognitieve vaardigheden van hoogbegaafde leerlingen stimuleren.
Vaardigheden om te leren leren
Dat hoogbegaafde leerlingen snel dingen begrijpen, betekent niet automatisch dat ze ook op de juiste manier leren. Vaak hebben ze een eigen strategie ontwikkeld om problemen op te lossen en zijn daar dan moeilijk vanaf te brengen. Ook als het niet de handigste of meest efficiënte strategie is. Soms nemen ze vragen bijvoorbeeld te letterlijk of rekenen ze sommen op een onnodig ingewikkelde manier uit. Daarnaast hebben hoogbegaafde leerlingen de neiging snel op te geven als ze iets niet meteen begrijpen. Ze zijn vanaf jonge leeftijd namelijk gewend dingen snel te snappen. Door het aanleren van metacognitieve vaardigheden kunnen zij beter met dit soort dingen omgaan. Zo helpt het stimuleren van het doorzettingsvermogen om niet meteen bij de pakken neer te zitten als iets moeilijk is.
Helder communiceren
Hoogbegaafde leerlingen denken anders en dat heeft gevolgen voor de manier waarop ze communiceren. Zo nemen ze dingen soms te letterlijk. Ze stellen veelvuldig ‘waarom-vragen’ die niet of met veel moeite te beantwoorden zijn. Duidelijk communiceren en doorvragen als een kind iets zegt, is zijn daarom erg belangrijk. Zelf een betoog houden vinden hoogbegaafde kinderen soms ook lastig. Door hun snelle manier van denken slaan ze in hun verhalen soms stappen over, waardoor hun betoog niet altijd goed te volgen is. Ook kunnen ze hoofd- en bijzaken moeilijk uit elkaar houden, wat nogal eens leidt tot uitweiden over details. In onderstaande video vertellen leraren van de Jutterschool over de valkuilen van communiceren met hoogbegaafde leerlingen.
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Vaak zijn hoogbegaafde leerlingen eenlingen in een groep. Ze zijn gevoelig en voelen zich soms onbegrepen. Dat heeft gevolgen voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling en kan leiden tot gedragsmatige belemmeringen en problemen als druk of juist teruggetrokken gedrag, angst, boosheid, problemen in de communicatie en samenwerking met andere kinderen of moeite hebben met de veelheid aan indrukken die op hen afkomt. Ook perfectionisme, faalangst, concentratieproblemen en hypergevoeligheid komen verhoudingsgewijs vaak voor bij hoogbegaafde leerlingen. In deze video ligt de nadruk op de verschillende manieren waarop je (hoog)begaafde leerlingen kunt coachen bij het omgaan met of aanpakken van die belemmeringen of problemen.
Werken met een eigen leerlijn
Een voorbeeld van maatwerk aan hoogbegaafde leerlingen is te zien op OBS Molenakker in Weert. Deze leerlingen volgen de gewone lessen met de hele klas, maar wel in kortere tijd: ze hoeven niet alle opdrachten te doen. Door dit zogeheten compacten en verrijken blijft er tijd over om te werken aan andere lesactiviteiten. Leerlingen doen dat door zelfstandig te werken, met een eigen leermap met opdrachten. De school gebruikt daarvoor de methode Levelwerk. Deze biedt verdiepende lessen en activiteiten op het gebied van taal, lezen en rekenen. Leerlingen kunnen ook met een zelfgekozen onderwerp aan de slag. Ze worden niet alleen cognitief uitgedaagd, maar ook sociaal, bijvoorbeeld door te leren samenwerken. Bekijk de video.
Kennisdelen over omgaan met begaafde leerlingen
De overheid wil dat leerlingen zo veel mogelijk worden uitgedaagd om hun talent te benutten, bijvoorbeeld met talentprogramma’s of plusklassen voor hoogbegaafde leerlingen. Scholen, leraren en experts kunnen kennis en ervaring uitwisselen over toptalenten in zogeheten talentnetwerken. Het gaat zowel om het basis- als het voortgezet onderwijs. Meer informatie vind je op Talentstimuleren.nl.
Meer weten?
- Je leest meer over het voorkomen van onderpresteren bij hoogbegaafde leerlingen in Onderpresteren door hoogbegaafden en wat je ertegen kunt doen.
- Bij Day a Week School gaan talentvolle leerlingen een dag per week naar een school waar de nadruk ligt op het stimuleren van analytische, creatieve en praktische vaardigheden.
- Met het vooroordelenspel kun je het gesprek over hoogbegaafdheid op gang helpen in je team.
- Met de Taxonomie van Bloom leer je leerlingen een andere manier van denken. Lees in het artikel Hoogbegaafde kinderen uitdagen met de Taxonomie van Bloom hoe dat werkt en wat voor en tegenstanders van deze theorie vinden.
- Hoogbegaafdheid openbaart zich soms al bij peuters en kleuters. Lees in het artikel Uitdagend onderwijs aan pientere peuters en kleuters aanbieden hoe je hen stimuleert.
