Procesgericht cultuuronderwijs vergroot beeldend vermogen kleuters

Cultuureducatie is onmisbaar voor de vorming van jonge mensen tot kritische volwassenen. Les in taal, beeld, muziek en beweging zijn nodig voor een brede vorming. Met procesgericht cultuuronderwijs vergroot je de creativiteit en het beeldende vermogen van leerlingen. Lees meer over deze aanpak.

Wanneer je een kleuterklas binnenstapt, zie je vaak 25 spinnen in een groot web of 25 vrijwel identieke sneeuwmannen op een rij. Hierbij verschilt alleen de grootte van de kop of de kleur van de sjaal. Dit zijn de zogeheten werkjes. Leerlingen maken deze werkjes door stap voor stap na te doen wat de leraar al van te voren heeft gemaakt.

Bij deze productgerichte didactiek bestaat het gevaar dat leerlingen te weinig ruimte krijgen om te onderzoeken en om eigen keuzes te maken. Ze mogen hierbij slechts pseudo-keuzes maken, zoals de kleur van de sjaal van de sneeuwpop. Hiermee ontneem je leerlingen het beeldend proces van zelf creëren en eigen creativiteit ontwikkelen. Een van de kerndoelen voor cultuuronderwijs in het basisonderwijs luidt juist: “De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.”

Procesgerichte didactiek

De definitie van procesgericht werken is volgens ondersteuningsinstelling voor bibliotheken Rijnbrink: “De wereld wordt intensief waargenomen, verbeeld, onderzocht, en beleefd. Gevoelens, ervaringen en ontdekkingen die daarbij worden opgedaan worden op eigen wijze omgezet in een product, in kennis of in een kunstzinnige uiting.”

Het belangrijkste kenmerk van de procesgerichte didactiek is dat er binnen het proces afwisselend divergent en convergent gewerkt wordt. Waarbij divergent betekent verschillende mogelijkheden creëren en convergent betekent reflecteren op de mogelijkheden en kiezen uit alle mogelijke oplossingen.

Tips voor het toepassen

Leraren vinden vaak dat een procesgerichte didactiek veel tijd vraagt omdat leerlingen bij procesgericht werken veel vragen stellen en de opdracht daardoor niet af krijgen. Met deze tips kun je procesgerichte didactiek bij cultuuronderwijs goed toepassen:

• Het is belangrijk om opdrachten, doelen en eisen goed te omschrijven. Hierdoor leg je de basis voor onderzoek en reflectie en geef je verdieping aan de integratie in andere leerlijnen. Deze aanpak geeft leraren handvatten om het proces te starten en te begeleiden.
• Een lestijd van 45 minuten is erg kort om procesgericht te werken. Kijk daarom goed naar het rooster als je procesgericht werken wilt invoeren. Kies liever voor 10 procesgerichte activiteiten per jaar die meerdere weken in beslag nemen dan voor 40 korte activiteiten zonder proces.
• Zelf lessen ontwikkelen is veel werk. Je kunt daarom een procesgerichte methode of al ontwikkelde procesgerichte leerlijnen voor CMK als bron gebruiken, vooral bij een beginnend team.
• Pak de invoering van procesgericht werken gelijk goed aan. Want alleen een introductietraining en het aanschaffen van een goede bron is onvoldoende.
• Doe het ‘onderzoek’ en het (tussentijds) reflecteren in een les niet even snel tussendoor. Neem bijvoorbeeld de tijd om de betekenis van de opdracht echt te onderzoeken en doe dit op verschillende manieren.
• Neem in het begin de dubbele tijd bij het uitproberen van procesgerichte lessen uit een bron.
• Denk ook horizontaal. Een opdracht om een gruwelijk monster te maken kun je verbinden aan co-operatief leren, sociaal-emotionele ontwikkeling (bang zijn), natuuronderwijs, taal (gedicht of opstel maken over het monster), maar ook aan drama, monsters in strips en films enzovoort.

Meer weten?

• Kunsttaalroutines combineren taal met verschillende kunstdisciplines.
• Lees ook het overzichtsartikel over cultuuronderwijs van LKCA.