Curriculum ontwikkelen met je collega’s? Zo pak je het aan

Wil je als school een nieuw curriculum ontwikkelen, dan kun je alle kanten op. De ene school ontwerpt nieuwe vakken, de andere school biedt bestaande vakken op een vernieuwende manier aan. Waar moet je op letten als je hiermee aan de slag wilt gaan?

Steeds meer scholen houden zich bezig met het ontwikkelen van hun curriculum. Daarom richtte SLO samen met Schoolleiders voor de Toekomst een leernetwerk op voor het delen van kennis en ervaringen. “De scholen binnen het leernetwerk zijn allemaal op zoek naar nieuwe manieren om hun onderwijs vorm te geven”, zegt Geesje van Slochteren, curriculumontwikkelaar bij SLO. 

“In het leernetwerk zitten bijvoorbeeld scholen die de regie bij de leerlingen willen leggen, die meer vakoverstijgend willen werken of die duurzaamheid in het curriculum willen verweven. En hoewel hun visies van elkaar verschillen, lopen de scholen vaak tegen dezelfde vraagstukken aan. Dan is het fijn om met gelijkgestemden te kunnen sparren.”

Minder lesuren, meer ontwikkeltijd

Het Citadel College in Nijmegen is een van de scholen die deel uitmaakt van het leernetwerk. Vijf jaar geleden had de school behoefte aan een leerlijn waarin meer maatwerk geleverd kon worden. Een groep leraren ging hiermee aan de slag en ontwierp het Lumen-concept. Dat is een concept waarbij leerlingen die voor deze richting kiezen hun eigen leervragen formuleren. 

“Leerlingen gaan in hun eigen tempo en op hun eigen niveau door de leerstof heen en kiezen zelf hoe ze aantonen dat ze de stof beheersen”, vertelt biologiedocent Mark Stoop. “Dat kan via een toets, maar bijvoorbeeld ook met een portfolio, presentatie, verslag of practicum.” 

Om deze nieuwe leerlijn te ontwikkelen, kregen Stoop en zijn collega’s tijd en ruimte van de schoolleiding. “Er was geld beschikbaar om collega’s vrij te roosteren voor lessen, zodat ze die tijd in ontwikkeluren konden steken.” Die tijd was nodig, zegt Stoop. “Een nieuw curriculum is niet iets wat je in een jaar van de grond krijgt. Het is een proces dat je over meerdere jaren moet uitsmeren. En ook vooral het voortraject kost tijd.” 

Actuele kerndoelen

Volgens Van Slochteren is het belangrijk dat curriculumontwikkeling binnen de school een samenspel is tussen leraren en de schoolleiding. “Niet alleen vanwege de tijd en ruimte die je nodig hebt, maar ook om met elkaar te bepalen wat de schoolvisie is, hoe het nieuwe onderwijsprogramma daarop aansluit en hoe dat schoolbreed gedragen zal worden.” 

In principe kan iedere school in Nederland een nieuw curriculum ontwikkelen. Je hebt je daarbij te houden aan de kerndoelen van de onderbouw en de eindtermen van de bovenbouw. Omdat de huidige kerndoelen globaal geformuleerd zijn, werkt SLO aan het concreter beschrijven van die doelen. “Dit moet duidelijker maken hoe je als school je ruimte kunt benutten”, zegt Van Slochteren. De kerndoelen van Nederlands en die van rekenen en wiskunde zijn inmiddels geactualiseerd en ook de conceptkerndoelen burgerschap en digitale geletterdheid zijn gereed. 

Wetenschappelijke onderbouwing

In de Lumen-leerlijn van het Citadel College bleek onderzoek een belangrijke onderlegger, vertelt Stoop. “In eerste instantie vernieuwden we ons onderwijs vooral op basis van ervaring, maar op een gegeven moment bleven we te veel uitgaan van ons onderbuikgevoel. We misten de basis van een wetenschappelijke onderbouwing. Daar heeft SLO ons bij geholpen. Ook Kennisrotonde is een goede bron.” 

De wetenschappelijke onderbouwing gaf Stoop en zijn collega’s houvast én binnen de school creëerde die meer draagvlak voor de Lumen-leerlijn. “Het is fijn als je niet alleen denkt dat iets werkt, maar dat het ook wetenschappelijk bewezen is.”

Keuzes maken

Inmiddels volgen leerlingen op het Citadel College de Lumen-leerlijn al een aantal jaar. Stoop is trots op wat hij met zijn collega’s bereikt heeft. Al is het geen weg zonder hobbels. “Niet alles wat je van tevoren bedenkt, werkt in de praktijk. Bij tegenslagen is het verleidelijk om terug te grijpen op de oude manier van lesgeven. Daarom is het fijn om een visie en wetenschappelijke onderbouwing te hebben. Die helpen je om met collega’s te onderzoeken wat je kunt aanpassen om het weer te laten werken. Soms zet je twee stappen vooruit en een terug. Dat geeft niet, zolang je maar met elkaar reflecteert op wat je doet en waarom.” 

Stoop is blij dat hij al veel onderwijservaring had toen hij met het nieuwe curriculum aan de slag ging. “Ik durf keuzes te maken, omdat ik weet waar ik naartoe werk met mijn leerlingen. Dat had ik als beginnend docent lastiger gevonden.” De samenwerking met zijn collega’s noemt hij constructief. “We overleggen veel vaker vakoverstijgend. Als leerlingen bij mij een verslag maken voor biologie, overleg ik met de docent Nederlands hoe ze dat ook kunnen inzetten voor schrijfvaardigheid. Ik vind het mooi om te zien hoe dit nieuwe curriculum steeds meer in ons onderwijs verankerd raakt.”

Drie nieuwe vakken

Op het Hyperion Lyceum in Amsterdam hebben leraren drie nieuwe vakken ontworpen: Grote Denkers, Logica en Argumentatieleer en Lifestyle Informatics. In onderstaande video vertellen de leraren hoe ze dit hebben aangepakt en welke doelen ze nastreven.

Meer weten?

• Alles over de actualisatie van de kerndoelen is te lezen bij SLO.
• Aan de slag met curriculumontwikkeling? SLO deelt informatie, inspiratie en activiteiten.
• Lees hoe je wetenschappelijk onderzoek vertaalt naar de lespraktijk.
• Wat kunnen we in Nederland leren van curriculumontwikkeling in het buitenland?