Effectief vreemde taal leren met doeltaal als voertaal
Volgens het doeltaal-voertaalprincipe in het vreemdetalenonderwijs is het effectief om de taal die geleerd wordt – de doeltaal – als voertaal in de les te gebruiken. Dat betekent dat je tijdens de les zoveel mogelijk Duits, Engels of Frans spreekt met de leerlingen. Hoe kun je daar het best mee beginnen en wat levert een goed resultaat op?
In bovenstaande video is te zien hoe leerlingen op het Kandinsky College in Nijmegen Duitse les krijgen van hun leraar Tanje Saksens. Zij gebruikt de doeltaal zo veel mogelijk: leerlingen in 2 havo/vwo kunnen na drie maanden al enige gesprekken voeren. De video’s in dit artikel gaan over de Duitse les, maar de tips kunnen natuurlijk ook voor andere vreemde talen gebruikt worden, zoals Engels, Frans of Spaans.
Evenwicht tussen uitdaging en begrip
Bij het inzetten van de doeltaal als voertaal is het belangrijk om het evenwicht te bewaken tussen uitdaging en begrip. Dat betekent dat je leerlingen uitdaagt om actief te luisteren en met de taal bezig te zijn, zonder dat dit ten koste mag gaan van het begrijpen ervan. Het is belangrijk om goede omstandigheden te creëren voor leerlingen om een vreemde taal te leren. Met onderstaande tips ben je goed op weg:
- Wees duidelijk tegenover de leerlingen. Vertel ze tijdens de eerste les in het Nederlands dat de voertaal voornamelijk de doeltaal is. Vertel ook waarom dit zo is en wat je van hen verwacht.
- Maak posters met veelgebruikte klassentaal en hang deze in het lokaal op. Denk aan zinnen als ‘Wat betekent dit woord?’, ‘Ik begrijp het niet’, ‘Kunt u mij helpen?’ en ‘Mag ik naar de wc?’ Leerlingen raken zo sneller gewend om de doeltaal te spreken.
- Laat leerlingen ook onderling de doeltaal gebruiken.
- Corrigeer niet te veel op fouten van de leerlingen als zij de doeltaal spreken. Het gaat er vooral om dat ze hun boodschap kunnen en durven over te brengen. Herhaal liever nog een keer wat de leerling gezegd heeft, maar dan op de correcte manier.
- Wees creatief in het uitleggen van de betekenis van woorden. Vertalen is niet altijd nodig. Gebruik bijvoorbeeld gebaren, tekeningen, of omschrijvingen.
Uitdagingen van doeltaal als voertaal
In de praktijk is het niet altijd makkelijk om consequent het doeltaal-voertaalprincipe vol te houden. Hieronder lees je een aantal uitdagingen en mogelijke oplossingen.
Het begrip van de leerlingen schiet tekort
In het begin moeten de leerlingen wennen aan het gebruik van de vreemde taal als voertaal. Als leraar kun je controleren of de leerlingen je begrepen hebben door ze te vragen in het Nederlands samen te vatten wat er net is gezegd. Daarnaast is het belangrijk om langzaam en in eenvoudige taal te praten. Ook grammaticalessen kun je op die manier geven, door begrippen eerst in het Nederlands te benoemen en daarna te vertalen en uit te leggen in de doeltaal.
De leerlingen durven geen doeltaal te spreken in de les
Maak leerlingen duidelijk dat het niet erg is om fouten te maken. Die zijn juist belangrijk voor het leerproces. Geef ze veel complimentjes (in de doeltaal) wanneer ze een goede poging wagen. Creëer een veilige klassensfeer.
Het is soms te kunstmatig om de doeltaal te spreken in de klas
Wees consequent in het toepassen van de doeltaal als voertaal op de afgesproken momenten, ook als het kunstmatig voelt. Dat geldt voor jou als leraar en voor je leerlingen. Spreken de leerlingen Nederlands terwijl ze het ook in de doeltaal kunnen proberen, doe dan alsof je het niet verstaat.
De klas is te groot om spreekvaardigheid te oefenen
Ook voor grote groepen bestaan geschikte werkvormen voor het oefenen van spreekvaardigheid door bijvoorbeeld de werkvorm binnenkring-buitenkring te hanteren. Leerlingen in de buitenkring stellen een vraag aan leerlingen in de binnenkring die in de doeltaal antwoorden. Daarna schuiven de buitenkringleerlingen door en wordt het proces herhaald. Zo komen alle leerlingen aan de beurt.
Zo zien je lessen eruit met doeltaal als voertaal
Een groot deel van de leerlingen wil de doeltaal ook meer in de les spreken. Daarom hebben het DIA en het Expertisecentrum Moderne Vreemde Talen samen met leraren Duits voorbeelden op video verzameld. Ze laten daarin zien hoe Duitse lessen eruitzien volgens het doeltaal als voertaalprincipe. Dit principe werkt natuurlijk voor alle vreemde talen. In onderstaande video vertelt Paul Goossens, leraar Duits op het Dalton Voorburg, dat het motiveren van leerlingen belangrijk is. Hij gebruikt daarbij verschillende ondersteunende materialen.
Vocabulaire oefenen in de doeltaal
Tijdens een les Duits op het Kandinsky College laat leraar Tanja Saksens zien hoe ze vocabulaire oefent in de klas. Belangrijk is om woorden die eerder zijn aangeboden, veel te herhalen. Dan memoriseren leerlingen de woorden eerder. Dat geldt zeker voor talen als Frans en Duits die leerlingen minder vaak horen dan Engels. Bekijk de video.
Presentatiemateriaal helpt leerlingen
In onderstaande video is te zien hoe leerlingen in de onderbouw presentaties geven met veel visuele ondersteuning, zoals posters of met PowerPoint. Dat geeft ze houvast. De leraar kan er gerichte feedback op geven, zoals aanwijzingen voor de uitspraak. Een veilige sfeer is belangrijk zodat leerlingen vrijuit durven te spreken.
Instructie: vaker herhalen
Bij het spreken in de doeltaal wil je leerlingen ook instructies kunnen geven. Maar begrijpen leerlingen dan alles wel? De ervaring van Saksens is dat je stapsgewijs steeds vaker instructies kunt geven in de doeltaal. Wel moet je steeds checken of alle leerlingen het begrepen hebben, instructies vaker herhalen, en ook op het bord (of in de elo) meegeven.
Feedback geven: positief en niet te veel nadruk op fouten
Leraar Paul Goossens legt uit in de video hoe je het beste feedback kunt geven. Je moet van tevoren goed nadenken waar je op wilt letten. Te veel correcties ontmoedigen leerlingen bij het spreken en het leidt af, vindt hij. Grammaticale fouten staan de communicatie niet in de weg. Wel let hij erop of de boodschap goed overkomt. Ook geeft hij veel complimenten en bemoedigt hij leerlingen.
Meer weten?
- Bekijk verschillende werkvormen voor spreekvaardigheid in het Engels.
