Hoe begeleid je leerlingen met gescheiden ouders?

Een echtscheiding heeft een groot effect op kinderen. Een kind kan bijvoorbeeld het gevoel van veiligheid en vertrouwen kwijtraken. Wanneer ouders gaan scheiden, is het belangrijk dat de school een veilige plek is voor het kind. Het is goed dat een leraar zich realiseert hoe heftig een scheiding voor een kind kan zijn. In dit artikel lees je welke gedachten en gevoelens een leerling met gescheiden ouders kan hebben en hoe je hier als leraar mee omgaat.

Tijdens een scheiding gaan bijna alle kinderen door een moeilijke periode heen. Het dagelijks leven verandert ingrijpend en het is goed om als leraar te beseffen dat kinderen met gescheiden ouders in feite in een rouwproces zitten. Ze kunnen de volgende gedachten en gevoelens hebben:

• Ze hebben vaak het gevoel dat de scheiding (mede) hun schuld is. Door de schuld naar zich toe te trekken, probeert het kind grip te krijgen op de verwarrende situatie.
• Ze zijn soms bang dat de ouder bij wie ze wonen óók weggaat.
• Kinderen betwijfelen of de ouders nog wel van hen houden en vragen extra aandacht. Door zich vervelend, brutaal of juist heel lief te gedragen, testen ze de liefde van de ouders uit.
• Kinderen schamen zich ervoor dat hun ouders gescheiden zijn. Ze durven er niet met anderen over te praten uit angst om gek of zielig gevonden te worden.
• Kinderen hebben vaak het gevoel dat ze voor één van de ouders moeten kiezen. Dat kunnen ze niet, want ze houden vaak van allebei. Kinderen zijn in veel gevallen bang dat ze één van de ouders verdriet of te kort doen.

Wil je meer weten over hoe kinderen reageren op de scheiding van ouders? Stichting Villa Pinedo, voor kinderen van gescheiden ouders, heeft een video gemaakt waarin leerlingen vertellen hoe zij de scheiding van hun ouders ervaren.

Tips voor leraren

• Houd beide ouders op de hoogte van de ontwikkelingen van hun kind. Gescheiden ouders hebben recht op dezelfde informatie over hun kind.
• Kies bij conflicten geen partij.
• Zorg dat je goed op de hoogte bent van wanneer de leerling naar welke ouder gaat.
• Geef de leerling extra persoonlijke aandacht. Luister goed naar de leerling, maar dwing niet om over de scheiding te praten.
• Door een scheiding kan een kind het gevoel van veiligheid kwijtraken en daardoor een lager zelfbeeld krijgen. Geef kinderen veel complimenten en positieve feedback.
• Kinderen uiten hun gevoelens vaak via gedrag. Aan het gedrag kun je dan zien hoe het met ze gaat. Was de leerling eerst rustig en nu vaker boos? Heeft de leerling vaker conflicten met klasgenoten? Dat kunnen signalen zijn dat het minder goed met de leerling gaat.
• Lichamelijke klachten komen vaak voor als gevolg van een scheiding. Kinderen kunnen last hebben van buikpijn, hoofdpijn of misselijkheid.
• Accepteer het wanneer er sprake is van (tijdelijk) mindere leerprestaties. Door alle spanningen en emoties kunnen leerlingen zich soms minder goed concentreren op hun werk.
• De periode rondom de scheiding is het meest heftig voor een kind, maar ook daarna kan een kind steun en begrip nodig hebben. Er zijn lange termijn effecten bekend, zoals vergrote kans om zelf te scheiden, een lager opleidingsniveau en minder contact met de ouders. Maar er kunnen ook mentale klachten ontstaan, zoals depressies en angsten. Deze klachten en effecten komen vaker voor bij kinderen die een vechtscheiding hebben meegemaakt. 
• Leer de klas omgaan met verschillende gezinsvormen. Laat ze respect en begrip tonen voor andere thuissituaties.

Werken met een echtscheidingsprotocol

Veel scholen werken met een echtscheidingsprotocol. Hierin worden afspraken tussen de school en de ouders vastgelegd, zodat leraren niet steeds ad hoc problemen oplossen. Bij wet is er op dit gebied namelijk maar één ding vastgelegd en dat is de verplichting van school om beide ouders van informatie te voorzien over de ontwikkeling van hun kind op school.

Meer weten?

• Het spel Los het op! maakt het onderwerp scheiden op een laagdrempelige manier bespreekbaar in de klas. Geschikt voor groep 6, 7 en 8.
• Het handboek Scheid! Alles wat je moet weten als je ouders uit elkaar gaan staat vol ervaringsverhalen van kinderen en jongeren en tips van experts.
• Lees meer over de gevolgen van een echtscheiding voor kinderen op de website van het Nederlands Jeugdinstituut.
• Richtlijn Scheiding en problemen van kinderen geeft je richtlijnen om om te gaan met kinderen die gescheiden ouders hebben.
• Villa Pinedo heeft een video met tips voor leraren met leerlingen met gescheiden ouders.