Hoe ga je als leraar om met een depressieve leerling?
Een sombere stemming, prikkelbaar gedrag, vermoeidheid, geen zin hebben in school en concentratieproblemen komen bij elke leerling wel eens voor. Wanneer dit lang duurt, kan er sprake zijn van een depressie. Wat kun je als leraar doen bij het vermoeden van een depressieve leerling?
Ongeveer 2 procent van de kinderen tot twaalf jaar heeft een depressie. Tijdens de puberteit neemt dit percentage toe naar ongeveer 8 procent. Bij meisjes komt een depressie tweemaal zo vaak voor als bij jongens. Het is belangrijk om leerlingen met een depressie goed in de gaten te houden, gepaste hulp op school te bieden en zo nodig te verwijzen naar externe hulpverleners.
Herkennen en signaleren
Hoe herken je signalen en kenmerken van een depressieve leerling? Het verschil tussen een dip en een depressie zit vooral in de ernst en duur van de symptomen. Bij een depressie komen minstens vijf symptomen tegelijkertijd voor, bijna dagelijks, gedurende minstens twee weken. Zij beïnvloeden het functioneren van een leerling in grote mate. Er is bij een depressieve leerling dan ook een duidelijk verschil te zien in het functioneren vóór de klachten begonnen en tijdens de depressie.
Symptomen van een depressie
- Zeer sombere, neerslachtige stemming
- Duidelijke vermindering van interesse of plezier in (bijna) alle activiteiten
- Verminderd vermogen tot nadenken, besluiteloosheid, concentratieproblemen
- Gevoelens van waardeloosheid met buitensporige of onterechte schuldgevoelens
- Duidelijke gewichtsverandering of verandering van de eetlust
- Slaapproblemen en vermoeidheid
- Traagheid of juist motorische onrust
- Terugkerende gedachten aan de dood of zelfdoding
Wanneer je als leraar een depressie vermoedt, is het belangrijk om dit met collega’s te delen, bijvoorbeeld in een intern zorgoverleg. Na overleg met ouders en (afhankelijk van de leeftijd) de leerling, kun je via de huisarts externe hulp zoeken.
Depressie aanpakken op school
Behalve externe hulp heeft een depressieve leerling ook op school hulp nodig. Het is daarom belangrijk om een plan van aanpak op te stellen voor op school. Het is voor een depressieve leerling prettig wanneer op school begrip is voor zijn problemen en hiermee rekening wordt gehouden. Wekelijkse gesprekken met een vertrouwd persoon kunnen hieraan bijdragen. Een vast moment waarop een leerling kan bespreken wat goed gaat en wat lastig is, geeft houvast. Bied vooral een luisterend oor en help de leerling oplossingen te zoeken voor zijn problemen op school. Houd bij het voeren van gesprekken altijd de grenzen in de gaten: je bent immers geen professioneel behandelaar.
Ondersteuning in de les
Problemen op het gebied van concentratie, geheugen, motivatie en zelfvertrouwen kunnen er in de klas voor zorgen dat het lastig is lessen te volgen en goede prestaties te leveren. Daarom is het van belang om ook in de klas rekening te houden met de problemen van een depressieve leerling. De volgende tips helpen bij het omgaan met een depressieve leerling:
- Geef veel complimenten
- Benoem vooral wat goed gaat
- Creëer succeservaringen
- Sluit met de leerstof aan bij wat de leerling al weet
- Bied grote opdrachten aan in kleinere stukken
- Help bij het plannen van opdrachten
- Bied hulpmiddelen, zoals een woordenboek of rekenmachine
- Geef aangepaste hoeveelheden werk
- Geef extra leer- of werktijd
- Laat geheugensteuntjes maken voor belangrijke zaken
Blijf depressieve leerlingen volgen
Na herstel van een depressie kan een leerling terugvallen. Blijf de schoolprestaties en het welbevinden van een leerling daarom goed in de gaten houden, ook wanneer het beter gaat. Neem veranderingen serieus.
Door de coronamaatregelen is er een stijgend aantal jongeren die te maken hebben met eenzaamheid en depressie. De Kindertelefoon zag tijdens de tweede lockdown 31 procent meer gesprekken over eenzaamheid en 16 procent meer gesprekken over depressie.
Meer weten?
- De GGZ heeft tips over hoe je als leraar ondersteuner kunt zijn van een depressieve leerling.
- Lees de ervaring van een leraar over omgaan met depressieve leerlingen.
- Jeugdhulpverlening in de school: wat levert dat op? Lees in dit onderzoek hoe een samenwerking tussen leraren en jeugdhulpverleners de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen kan stimuleren.
