Hoe verloopt de sociaal-emotionele ontwikkeling op de basisschool?
In de eerste 20 jaar van hun leven maken kinderen zich fundamentele levensvaardigheden eigen. Hun sociaal-emotionele ontwikkeling vindt voor een deel plaats op de basisschool. Als leraar heb je daar veel invloed op. Lees meer over de onderdelen van sociaal-emotionele ontwikkeling en het creëren van een veilig pedagogisch klimaat.
In de basisschoolperiode ontwikkelt een kind zich tot een sociaal wezen dat op een fijne manier met zichzelf en anderen om kan gaan. De sociaal-emotionele ontwikkeling gaat over zaken als bewustwording en ontwikkeling van het zelf en een positief zelfbeeld. Kinderen doorlopen fases in de ontwikkeling van het aangaan van relaties, het leren verplaatsen in en omgaan met anderen. Ze ontwikkelen zich in conflicthantering, het reflecteren op eigen gedrag, het maken van eigen keuzes, het vergroten van zelfvertrouwen en persoonlijke weerbaarheid binnen de groep.
Kernen in sociaal-emotionele ontwikkeling
SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, verdeelt de sociaal-emotionele ontwikkeling in vijf kernen. Het gaat om Zelf, Zelfsturing, de Ander, Relaties en Kiezen. Ieder kind is uniek en zal zich verschillend ontwikkelen. Daarom gaan de beschrijvingen uit van gemiddelden.
- In de kern Zelf is het belangrijk dat leerlingen leren gevoelens te herkennen en benoemen. Hierbij is het belangrijk dat zij leren wat hun kwaliteiten zijn en hoe zij deze kunnen inzetten in hun dagelijkse leven. Daarnaast is het belangrijk dat zij leren accepteren dat ze niet alles even goed hoeven te kunnen als anderen. Het draait hierbij om het opbouwen van een positief zelfbeeld.
- In de kern Zelfsturing leren de leerlingen dat zij hun eigen gedrag kunnen sturen. Hieronder vallen vaardigheden als geconcentreerd werken, plannen, reflecteren, keuzes maken, problemen oplossen en samenwerken.
- Ander is de kern waarin leerlingen leren wat de rol en invloed van anderen is op hun eigen functioneren. Inlevingsvermogen, empathie, perspectief nemen en lichaamstaal leren begrijpen en daar adequaat op reageren behoren daarom tot deze kern.
- In de kern Relaties komt aan bod wat belangrijk is aan een relatie en hoe leerlingen een relatie kunnen onderhouden. Ook leren de leerlingen wat ervoor nodig is om met elkaar samen te kunnen werken.
- In de kern Kiezen staat het keuzes maken, het omgaan met de gevolgen ervan en daar de verantwoordelijkheid voor nemen centraal. Jonge kinderen kiezen in eerste instantie vanuit hun gevoel. Maar voor oudere kinderen wordt het kiezen steeds complexer. Als leerlingen leren kiezen is het belangrijk dat zij de ruimte krijgen om fouten te mogen maken.
Zorg voor een veilig pedagogisch klimaat
Een goede sociaal-emotionele ontwikkeling is afhankelijk van het klimaat in de klas. De leraar moet ervoor zorgen dat de klas een plek is waar de leerlingen zich thuis en veilig voelen. Leerlingen moeten zich er op hun gemak en geaccepteerd voelen, zichzelf durven te zijn en vertrouwen in anderen en zichzelf hebben.
Om een fijn en vertrouwd klimaat te krijgen in de klas, kan de leraar gebruik maken van de volgende tips:
- Gebruik humor in de lessen, want dat maakt de sfeer gemoedelijker
- Beleg regelmatig een klassenvergadering waarin kinderen overleggen over het reilen en zeilen van de klas
- Voer ontspannende momentjes in; bijvoorbeeld voor een mop, een liedje, een grap of een spelletje
- Benadruk het wij-gevoel zodat er ook echt een samenzijn ontstaat, zeg bijvoorbeeld ‘onze klas’, ‘onze ideeën’
- Bied leerlingen de mogelijkheid om na schooltijd even te blijven plakken, neem tijd voor ze, hierdoor krijgen ze het gevoel dat ze er echt toe doen
- Maak een prikbord speciaal voor de leerlingen, waar zij dingen mogen ophangen die ze leuk, grappig of interessant vinden en besteed daar aandacht aan
Meer weten?
Lees bij de Kennisrotonde meer over:
- de ontwikkeling van zorgleerlingen in het regulier onderwijs vergeleken met het speciaal onderwijs.
- het belang van taalontwikkeling bij sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen in het po.
- hoe spel en beweging bijdraagt aan sociaal-emotionele ontwikkeling.
En lees ook:
- Over de Intermezzoklas: een tussenjaar als voorbereiding op het vwo.
- Hoe prentenboeken kunnen bijdragen aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van kleuters.
